ΑΝΑΤΡΟΠΗ

Η εικόνα που έχουμε για τον άνθρωπο του Neandertal έχει αλλάξει πολύ κατά την διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας. Ανακαλύφθηκε το 1856 κοντά στο Dusseldorf της Γερμανίας στην κοιλάδα Neander, και το παρουσιαστικό του που θυμίζει περισσότερο πίθηκο από ότι άνθρωπο (κυρτή πλάτη, μεγάλο δάχτυλο του ποδιού αντικριστό όπως στους μεγάλους πιθήκους, χαμηλό κούτελο, το οφρυακό τόξο να προεξέχει, παχιά χείλη, μακριά χέρια και φαρδιές πλάτες) τον κατέταξε αρχικά σαν ένα λάθος της εξέλιξης, έναν μη άνθρωπο που δεν έχει καμία σχέση με τον σημερινό Homo sapiens.

Γύρω στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η εικόνα του αλλάζει και ο Homo sapiens neandertalis πλέον δεν είναι μια κατώτερη ανθρώπινη μορφή αλλά άλλο ένα στάδιο στην εξέλιξη του ανθρώπου, μια άλλη μορφή μεταξύ του Homo erectus και του Homos sapiens. Αυτή η καινούργια αξιολόγηση βλέπει τα ιδιαιτέρα χαρακτηριστικά του ως μια βέλτιστη προσαρμογή στο ιδιαίτερα κρύο ευρωπαϊκό κλίμα στο οποίο ζούσε, τον θεωρεί εξαιρετικό κυνηγό, με έναν πολιτισμό που συνδέεται με σύνθετη σκέψη και ίσως γλώσσα αφού ανακαλύφθηκαν τάφοι, πολύπλοκα πέτρινα εργαλεία, στολίδια και κοσμήματα και τα ανατομικά στοιχεία της στοματικής κοιλότητας δεν αποκλείουν την ανάπτυξη λόγου.

Από που προήλθαν, γιατί εξαφανίστηκαν, ποια ήταν η σχέση τους με τους Ηomo sapiens τους μοντέρνους; Από το 1980, η γενετική και οι βελτιωμένες μέθοδοι χρονολόγησης έχουν απαντήσει σε μερικά ερωτήματα αφήνοντας όμως άλλα στο σκοτάδι. Έτσι, ξέρουμε τώρα ότι ο Neandertal είναι ένας απόγονος του Ηomo erectus ηλικίας 300 000 χρόνων, ο οποίος εγκαταστάθηκε σε όλη την Ευρώπη. Σε αντίθεση, ο μοντέρνος άνθρωπος, Ηomo sapiens ξεκίνησε από την Μέση Ανατολή περίπου 100 000 χρόνια πριν. Η Γηραιά Ήπειρος ήταν λοιπόν Nεανδερταλική πριν γίνει δικιά μας 40 000 χρόνια πριν. Έτσι, για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι του Neandertal και oι μοντέρνοι άνθρωποι ζούσαν δίπλα-δίπλα και ίσως αναμείχθηκαν.

Η σχέση μεταξύ των δυο πληθυσμών εξιχνιάζεται σε μοριακό επίπεδο τα τελευταία χρόνια και τα αποτελέσματα που βγαίνουν είναι διφορούμενα. Από την μια φαίνεται πως δεν υπήρξε ανάμειξη ή και αν έγινε ήταν σε περιορισμένη έκταση χωρίς να δώσει σημερινούς απόγονους. Από την άλλη, βρέθηκε πρόσφατα ότι ένα γονίδιο η microcephalin (MCPH1) το οποίο ρυθμίζει το μέγεθος του εγκεφάλου κατά την ανάπτυξη και το οποίο φέρουν το 70% των σημερινών ανθρώπων είναι κληρονομιά 37 000 ετών από ένα πολύ αρχαϊκό πληθυσμό, και ένας πιθανός υποψήφιος είναι ο άνθρωπος του Neandertal. Ενδιαφέρον, αν σκεφτεί κανείς ότι αυτό το γονίδιο σχετίζεται με την εγκεφαλική ανάπτυξη: αφού αντιπροσώπευσε την βλακεία φαίνεται πως ο άνθρωπος του Neandertal συνδέεται με την ανάπτυξη της νοημοσύνης του σημερινού ανθρώπου.....

1) “Un Neandertalien dans le metro” par Claudine Cohen, Seuil
2) Φωτογραφία από αναπαράσταση του προσώπου ενός παιδιού του Neandertal, το κρανίο του οποίου ανακαλύφθηκε στην Gibraltar, 1926. Δεν φαίνεται το πρόσωπο του απίστευτα ανθρώπινο και γλυκό;
3) Ένα σχετικό vτοκυμαντέρ του BBC για την εξέλιξη του ανθρώπου, το οποίο παρουσιάζει ένας από τους επιστήμονες που ανακάλυψαν την Lucy. Με πολλές λεπτομέρειες που δεν είναι ευρέως γνωστές.