4/10/07

ΠΛΑΝΕΣ


Κοιτάξετε τον παραπάνω κύβο (λέγεται “κύβος του Necker”), ο οποίος είναι σχεδιασμένος με προοπτική. Αφήστε το βλέμμα σας σταθερά επάνω του για λίγη ώρα. Θα παρατηρήσετε ότι η πρόσοψη που αντιλαμβανόμαστε αρχικά ως μπροστινή αντιστρέφεται με την πίσω πλευρά και τελικά έχουμε την εντύπωση ότι δυο κύβοι εναλλάσσονται συνεχώς μεταξύ τους. Το αμφιλεγόμενο αυτό οπτικό ερέθισμα δημιουργείται επειδή ένα τρισδιάστατο αντικείμενο - ο κύβος - απεικονίζεται σε δυο διαστάσεις, μην δίνοντας στον εγκέφαλο την δυνατότητα να προσανατολίσει το αντικείμενο στο χώρο.

Γιατί όμως ο εγκέφαλος μας δεν επιλέγει μια ερμηνεία από τις δυο εναλλακτικές ή δεν κάνει ένα είδος συμβιβασμού μεταξύ των δυο εκδοχών; Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλος μας δεν επιτρέπει τέτοιες ενέργειες. Και στα οπτικά αλλά και στα ακουστικά διφορούμενα σχήματα- τα τελευταία δημιουργούνται όταν εναλλάσσονται γρήγορα ψηλές με χαμηλές συχνότητες- όσο και να συγκεντρωθούμε υπέρ μιας εκδοχής, ο εγκέφαλος μας δεν θα μείνει στάσιμος εκεί. Η εικόνα θα αντιστραφεί και θα “εμφανιστεί” και η άλλη όψη.

Παρομοίως, ο εγκέφαλός μας δεν θα κάνει ποτέ κανέναν συμβιβασμό μεταξύ των πιθανών ερμηνειών αναμιγνύοντας τες με κάποιο τρόπο. Θα εναλλάσσει τις ερμηνείες και ας είναι πάνω από δυο. Εικάζεται ότι η διαδικασία αυτή έχει επικρατήσει εξελικτικά γιατί μια διφορούμενη κατάσταση μπορεί να είναι ζήτημα επιβίωσης... Για σκεφτείτε ένα θρόισμα φύλλων που να μην προέρχεται από τον αέρα αλλά από έναν θηρευτή. Θα ήταν πολύ επικίνδυνο να αφεθεί κανείς μόνο στην πρώτη ερμηνεία.

Στα παιχνίδια του εγκεφάλου μας επιλέγουμε πρώτα την μια ερμηνεία και κατόπιν με απόλυτα μη ελεγχόμενο τρόπο γίνεται ένα εγκεφαλικό zapping και εμφανίζεται η επόμενη εκδοχή. Ο χρόνος εμφάνισης της κάθε μιας είναι παντελώς μη προβλέψιμος και ο ρυθμός των εναλλαγών εξαρτάται από κάθε άνθρωπο. Και ενώ οι μηχανισμοί αντίληψης ακουστικών διφορούμενων ερεθισμάτων είναι παραπλήσιοι μ’ αυτά των οπτικών ερεθισμάτων, δεν αλληλοσυσχετίζονται. Κάποιος μπορεί να έχει γρήγορο ρυθμό εναλλαγής στα οπτικά διφορούμενα ερεθίσματα και αργό στα ανάλογα ακουστικά ερεθίσματα, ενώ άλλος να έχει γρήγορο ρυθμό εναλλάγης και στα δυο κτλ.

Ψάχνοντας, για παραπλανητικά οπτικά ή ακουστικά διφορούμενα ερεθίσματα γύρω μας, μαθαίνω πως οι μουσικοί έχουν καλλιεργήσει αυτά τα ακουστικά φαινόμενα εν αγνοία τους μάλλον για να πετύχουν πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Στο concerto για αριστερό χέρι του Ravel, ένα ειδικευμένο αυτί θα “ακούσει” ένα δεξί χέρι να παίζει. Ο Bach στην partita no 2 σε re minor (λεγόμενη "Chaconne"), χρησιμοποίησε επίσης τέτοια φαινόμενα.

Μου αρέσει αυτή η ιστορία οπτικής ή ακουστικής απάτης, ταλάντευσης του μυαλού μεταξύ δυο όψεων. Μου υπενθυμίζει μια αλήθεια που ξέρουμε και ξεχνάμε: πως όλα τα αντίθετα που συναντάμε στη ζωή είναι οι δυο όψεις μιας και μοναδικής πραγματικότητας. Το εμπρός πίσω ενός φύλλου, η πλημμυρίδα και η άμπωτις της θάλασσας. Και ακριβώς σ’ αυτήν την ταλάντωση - αναπνοή είναι η ζωή.

(1) Άρθρο στο Current biology, 11th July 2007

8 σχόλια:

  1. Μάθαμε και κάτι άλλο σήμερα.
    Όσο για τα μυστήρια λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου έχουμε πολύ δρόμο ακόμα.Πάντως γίνεται πολύ δουλειά και στην ανάλυση της εξελικτικής "διαδρομής" του όπως και στην γενετική βάση πολλών βιοχημικών οδών, σημάτων και παθήσεων που συνδέονται με τις εγκεφαλικές λειτουργίες και τα νευρικά κύτταρα κατά προέκταση.

    Τα ακουστικά και οπτικά διφορούμενα έχουν την πλάκα τους όμως όπως και να το δεις εκτός αν οδηγείς...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. "ο εγκέφαλος μας δεν επιλέγει μια ερμηνεία από τις δυο εναλλακτικές και δεν κάνει ένα είδος συμβιβασμού μεταξύ των δυο εκδοχών"!

    Ακριβώς. Όποτε έχει τύχει να μου αρέσουν 2 κοπέλες στο ίδιο πάρτυ, ο ηλίθιος ο εγκέφαλός μου ούτε επιλέγει μία από τις δύο εναλλακτικές, ούτε φυσικά κάνει συμβιβασμούς...

    Και -φυσικά- την παθαίνω.

    Πάντα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Θα μπορούσε το σχόλιο σου να είναι o επίλογος του post αυτού. Έλα όμως που προτιμώ να βάζω “κοινωνικού τύπου αλήθειες” και όποιος αντέξει...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Το παραπάνω σχόλιο μου απευθυνόταν στο ΒιοΛόγο. Ο Χρυσόστομος έδωσε συγχρόνως και μια χιουμοριστική εκδοχή. Ας διαλέξουν οι αναγνώστες...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δηλώνω ομοιοπαθής με χρυσόστομο αλλά συνήθως μου αρέσουν περισσότερες των 2.
    Και η κατάληξη είναι η γνωστή.
    @πουχουντου
    Αντέχουμε, αντέχουμε...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @Χρυσόστομο @ V-o-l-o-g. Μήπως έχετε και οι δυο πρόβλημα “high polyvalence” και “low specificity”...
    @ V-o-l-o-g. Πολύ γέλασα με το πουχουντου αν και μου πήρε 45¨ να καταλάβω ποιος ήτανε...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. δεν έχω ιδέα ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα μου. Η θεωρία χωλαίνει. Εμπρός για νέα πειράματα!

    Παίζει κανα πάρτυ...;

    ΑπάντησηΔιαγραφή