ΜΥΣΤΗΡΙΟ

Το 2006 έγινε μια πρωτοποριακή τεχνική μελέτη πάνω στον πίνακα της Joconda (Λούβρο) και σκέφτηκα να αναφερθώ σ’ αυτήν όχι μόνο για την χαρά να κοιτάξω ξανά την εικόνα του πίνακα αυτού (και να την αναρτήσω εδώ), αλλά γιατί μου έδωσε τροφή για σκέψη και γραφή. Αναφέρομαι στην ψηφιοποίηση του περιβόητου πίνακα από Γάλλους και Καναδούς επιστήμονες χρησιμοποιώντας ένα σαρωτή με δυνατότητα έγχρωμης και τρισδιάστατης σάρωσης (3D-scanner) σε βάθος 10μm (περίπου 1/10 της διαμέτρου μια τρίχας) χωρίς να επιβαρύνουν το έργο τέχνης με οποιονδήποτε τρόπο. Η εφαρμογή της τεχνικής αυτής επέτρεψε να βγουν στο φως λεπτομέρειες που παρέμειναν κρυμμένες για 500 χρόνια κάτω από το βερνίκι.

Η πρώτη ανακάλυψη αφήνει και ένα αίνιγμα ανοιχτό. Ο da Vinci απεικόνισε σε πρώτη φάση τη νεαρή γυναίκα με ένα κότσο και ένα σκούφο και κατόπιν με ελεύθερα τα μαλλιά της. Ξέροντας, από ιστορικές πηγές, ότι η Mona Lisa ήταν η νεαρή σύζυγος ενός εμπόρου μεταξιού της Φλωρεντίας, είναι περίεργο που ο ζωγράφος αποφάσισε τελικά να την απεικονίσει λυσίκομη, αφού εκείνη την εποχή μόνο οι ανύπαντρες ή ελευθέρων ηθών κοπέλες έφεραν τα μαλλιά τους ελεύθερα.

Η δεύτερη ανακάλυψη έχει σχέση με τα ρούχα της νεαρής γυναίκας. Πάνω από το φόρεμα της υπάρχει ένα βουάλ, πολύ λεπτό και διαφανές, πράγμα που δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ λόγω του βερνικιού και της ίδιας τεχνικής ζωγραφικής που χρησιμοποιούσε ο Da Vinci, το sfumato, η οποία δίνει μια αέρινη νότα στον πίνακα χάρη στην λεπτεπίλεπτη διαδοχική εναπώθηση πολλών στρώσεων μπογιάς. Αυτή η ενδυμασία λοιπόν είναι τυπική της αρχής του 16ου των εγκύων γυναικών ή αυτών που μόλις είχαν γεννήσει. Και έτσι φαίνεται πως ο πίνακας έγινε για να σημειωθεί η γέννηση του δεύτερου γιου της Mona Lisa.

Αχααα λοιπόν, πίσω από το μυστηριώδες βλέμμα που δεν σε κοιτάει ακριβώς και συνάμα σε διαπερνά και το αέρινο, έτοιμο να σβήσει, χαμόγελο είναι μια νεαρή μητέρα, η Mama Lisa και όχι η Mona Lisa; Αύτη η γνώση όμως δεν λύνει το μυστήριο της έκφρασής της.

Ακριβώς εκεί είναι που θέλω να σταθώ. Στην ανάγκη να εξηγήσουμε το μυστηριώδες, μπορούμε να δώσουμε εσφαλμένα υπέρμετρο βάρος στην επιστημονική προσέγγιση, δηλαδή να περιορίσουμε την αντίληψη που έχουμε για μια πραγματικότητα στο υλικό υπόβαθρο της. Κάτι σαν να θέλεις να προσεγγίσεις το ποίημα ΅Το τόξο των ματιών σου" (La courbe de tes yeux) του Paul Éluard αναλύοντας το μελάνι με το οποίο γράφτηκε. Ή να έχεις ένα διαμάντι με πολλές γωνίες και να επιμείνεις να βλέπεις το στραφτάλισμα της μιας γωνιάς μόνο και όχι των άλλων. Και η πραγματικότητα στην περίπτωση της Joconde είναι προπαντός αυτό που αναδύεται στην επιφάνεια όταν την κοιτάμε.