11/10/07

SCOTLAND FOREVER


Πάνω από την 56η παράλληλο, οι ώρες ηλιοφάνειας το χειμώνα είναι τόσο λίγες και η ένταση του φωτός τόσο ασθενική καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου… Από την πολύχρονη διαμονή μου στη μακρινή Σκωτία, θυμάμαι πολύ καθαρά το έντονο συναίσθημα που είχα κάθε φορά που απ’ την Ελλάδα γύριζα εκεί: μια επιστροφή σ’ ένα σκοτεινό τούνελ!

Μια πρόσφατη επιστημονική δημοσίευση σχετικά με τους μηχανισμούς πίσω απ’ τη διαδικασία μαυρίσματος έδωσε μια πιθανή μοριακή εξήγηση στο συναίσθημα “αναζητώ φως”. Το παιχνίδι εμπλέκει έναν πρωταγωνιστή που εμείς οι βιο-επιστήμονες, έχουμε συνηθίσει σ’ άλλους ρόλους: ο «φύλακας άγγελος του γονιδιώματος» ή η πρωτεΐνη p53. Αυτή πρωταγωνιστεί στην ανίχνευση βλαβών του DNA, και ανάλογα με τη ζημιά, επιβραδύνει ή διακόπτει τον κύκλο κυτταρικής διαίρεσης, ενεργοποιεί την διαδικασία προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου ή απόπτωση αν τα πράγματα είναι πολύ άσχημα. Επιπλέον, μπορεί να ενεργοποίηση τα γονίδια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες-φύλακες στην διατήρηση του αντιοξειδωτικού ενδοκυτταρικού περιβάλλοντος. Η p53 είναι λοιπόν ο επιδιορθωτής σ’ όλες τις μορφές κυτταρικού στρες: μεταλλάξεις στο γονίδιο της συναντιόνται σε περίπου 50% των ανθρώπινων καρκίνων και έτσι θεωρείται ο κατεξοχήν φυσικός αντικαρκινικός παράγοντας.

Στο κινέζικο κείμενο που μόλις παρουσίασα, θα προσθέσω και άλλη μια καινούργια ιδιότητα της p53 που ίσως θα σας ενδιαφέρει περισσότερο και σας φανεί τώρα το κείμενο γαλλικό…H p53 επεμβαίνει στην διαδικασία μαυρίσματος και συνάμα φαίνεται να ευθύνεται και για την ψυχολογική εξάρτηση που έχουμε για έκθεση στον ήλιο. Θα προσπαθήσω να σας το εξηγήσω όσο πιο απλά μπορώ.

Το δέρμα είναι το πιο εκτεθειμένο όργανο στον ήλιο και είναι γνωστό πως η αλόγιστη έκθεση σ’ αυτόν είναι επικίνδυνη και συνδέεται με την εμφάνιση δερματικών καρκίνων. Η φυσιολογική απάντηση του δέρματος σ΄ αυτόν τον βομβαρδισμό υπεριωδών ακτινών συμπεριλαμβάνει μια αλυσιδωτή κυκλική σειρά αντιδράσεων (κάτι σαν ένα παιχνίδι με διάφορα κουτάκια και μια αφετηρία) μεταξύ δυο τύπων κυττάρων του δέρματος: στο κουτάκι 1 (αφετηρία) έχουμε τα επιφανειακά κύτταρα του δέρματος, κερατινοκύτταρα και στο κουτάκι 2, τα μελανοκύτταρα που παράγουν την μελανίνη, μια φωτοπροστατευτική χρωστική. Έτσι, όταν τα επιφανειακά κύτταρα (κερατινοκύτταρα, κουτάκι 1) του δέρματος δέχονται την έκθεση στον ήλιο, η πρωτεΐνη p53 που περιέχουν, ενισχύει τη έκφραση ενός γονιδίου (proopiomelanocortin, POMC) που κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη πρόδρομη τριών άλλων μικρότερων μορίων.

Η μια απόγονος είναι μια ορμόνη που θα δράσει στα μελανοκύτταρα (απ’ το κουτάκι 1 βρεθήκαμε στο κουτάκι 2) για να ενισχύσει την παραγωγή μελανίνης, δηλαδή την διαδικασία “μαυρίζω”. Με την σειρά της, η μελανίνη θα επιδράσει πίσω στα κερατινοκύτταρα επιστρέφοντας στην αφετηρία του παιχνιδιού. Εκεί, ο ρόλος της θα είναι να απορροφήσει τις υπεριώδες ακτίνες και να εξουδετερώσει τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες που έχουν δημιουργηθεί. Και ανάλογα με τον τύπο μελανίνης που παράγεται η άμυνα του οργανισμού στις υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου θα είναι περισσότερη ή λιγότερη αποτελεσματική: καστανόχρωμη μελανίνη δίνει καλύτερη άμυνα από κόκκινη μελανίνη γι’ αυτό και οι ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο δερματικού καρκίνου από τους υπόλοιπους.

Σας ζαλίζω για να φτάσω επιτέλους στις άλλες δυο κόρες. Είναι η ACTH (adrenocorticotropic hormone) και η τελευταία και καλύτερη η β-ενδορφίνη (β-endorphins), μια φυσική ουσία μορφινομιμητική, που συνδέεται κλασσικά με το αίσθημα ευφορίας που ακολουθεί τακτική έντονη αθλητική δραστηριότητα. Και οι δύο ουσίες είναι ενδογενή αναλγητικά και η παρουσία τους δικαιολογείται απ’ την ανάγκη ανακούφισης της φλεγμονής που προκαλεί υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Σε ηπιότερες καταστάσεις, ίσως λοιπόν να διεγείρει απλώς την ανάγκη που έχουμε έκθεσης στον ήλιο.

Δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα αν όσοι μαυρίζουν συστηματικά έχουν πραγματική χημική εξάρτηση στις δικές τους ενδορφίνες, που θα σήμαινε ότι απότομη διακοπή μαυρίσματος θα προκαλούσε σύνδρομο στέρησης...Ίσως είναι καιρός να κάνω μια πρόταση επιδότησης, σε συνδυασμό φυσικά μ’ έναν προορισμό εξωτικό (Σεϋχέλλες και πάνω...) και μ' ένα βραβείο Ιg στον ορίζοντα...

(1) Cui R et al., Cell 2007; 128: 853-64

2 σχόλια:

  1. Προτιμώ σουντόκου κάτω από ομπρελίτσα από το να αυτοκτονούν τα επιθηλιακά μου κυτταράκια.

    Άσχετο αλλά πριν μια βδομάδα μου φέραν μπλούζα δώρο από Έντινμποροου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Την άλλη φορά, να σου φέρουν μαρμελάδα πορτοκάλι απ’το Νταντύ (Dundee)…

    ΑπάντησηΔιαγραφή