15/11/07

LUCY in the SKY with DIAMONDS

Από την Βαβυλώνα στους Μάγια και έως σήμερα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών είναι ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που συναντάμε σ’ όλες σχεδόν τις κοινωνίες. Δεν θα σας πάω στα μονοπάτια εξήγησης του πώς αυτές οι ουσίες τινάζουν στον αέρα τις λειτουργίες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την μνήμη, την επιβράβευση, την ευχαρίστηση και τις αποφάσεις, δημιουργώντας ένα καταστροφικό σχήμα μη ελεγχόμενης επιθυμίας, την εξάρτηση. Ούτε θα συζητήσω αν υπάρχει ή όχι γενετική προδιάθεση στη χρήση τους. Τεράστια βήματα στην κατανόηση της εξάρτησης έχουν γίνει χάρη στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Η ερώτηση που θέτει ο J. Diamond στο βιβλίο "The rise and fall of the third chimpazee" είναι διαφορετική: τι είναι αυτό στην ανθρώπινη φύση που μας σπρώχνει να δοκιμάσουμε. Γιατί αγνοούμε συνειδητά την γνώση που έχουμε για τις βλαβερές συνέπειες από τη χρήση οινοπνεύματος, νικοτίνης, κοκαΐνης κτλ. και περιφρονούμε τον κίνδυνο εθισμού; O λόγος είναι μόνο σε κοινωνικούς, ψυχολογικούς και πολιτισμικούς παράγοντες ή μήπως υπάρχει κάτι άλλο πιο βαθιά μέσα μας;

Ας μεταφερθούμε στον τομέα των διαφημίσεων για ποτά και τσιγάρα για να δούμε πως υπάρχουν εκεί διαχρονικά μηνύματα στα οποία βασίζονται οι εταιρίες για να κάνουν ελκυστικά αυτά τα προϊόντα κι ας είναι διαμετρικά αντίθετα με την πραγματικότητα. Έτσι, ενώ ξέρουμε ότι ο καπνός μειώνει την αθλητική δραστηριότητα και προκαλεί καρκίνους και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, προωθείται ακόμα και σήμερα ότι το κάπνισμα συνδέεται με ακμαία αθλητική ικανότητα. Άλλες διαφημίσεις μας δίνουν την εντύπωση πώς το κάπνισμα προσθέτει ακαταμάχητη γοητεία και προσφέρει επιτυχία στον άλλο φύλο, ενώ ένας μη καπνιστής ξέρει πως είναι το φιλί ενός καπνιστή. Ένα ποτήρι ουίσκι θα πρέπει να προσθέτει ανδρισμό παρόλο που είναι γνωστό ότι το οινόπνευμα επηρεάζει την σεξουαλικότητα, και φέρνει έως και ανδρική ανικανότητα. Τι λογική υπάρχει λοιπόν πίσω απ’ τις διαφημίσεις αυτές, γιατί “πιάνουν” και πώς μπορεί να σχετιστεί αυτό με την ερώτησή μας;

Ένα άλλο αξιοσημείωτο διαφημιστικό παράδοξο υπάρχει όμως στον κόσμο των ζώων και συγκεκριμένα στις συμπεριφορές που δείχνουν εκ πρώτης όψεως σοβαρές αδυναμίες αλλά για να έχουν επικρατήσει, τα οφέλη θα είναι μεγαλύτερα απ’ το κόστος. Για παράδειγμα, η γαζέλα μπροστά στο λιοντάρι δεν το βάζει αμέσως στα πόδια αλλά κάνει πρώτα μια επίδειξη επί τόπου μικρών αλμάτων, που φαινομενικά την βάζει σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Τα παραδείσια πουλιά με το φτέρωμα τους δυσκολεύονται στις κινήσεις τους, αλλά το διαφημίζουν επιτυχώς στις θηλυκές. Γιατί έχουμε τέτοιες αντιφατικές συμπεριφορές; Μια ενδιαφέρουσα θεωρία που προσπαθεί να τις εξηγήσει είναι η εξής: ακριβώς επειδή αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν ρίσκο, το ζώο στέλνει σήμα ανωτερότητας. Με την συμπεριφορά της, η γαζέλα υποδηλώνει στο λιοντάρι ότι είναι τόσο γρήγορη που μπορεί να του ξεφύγει ακόμα και αν του δώσει αρχικό χρόνο, οπότε καλά θα κάνει να φύγει. Απ’ την άλλη, τα αρσενικά παραδείσια πουλιά διαφημίζουν στην ουσία τα φανταστικά γονίδια τους αφού καταφέρνουν να επιζούν με τέτοιο φτέρωμα.

Μήπως λοιπόν η κλίση μας προς το να δοκιμάζουμε χημικές ουσίες ανεξάρτητα απ’ τα ρίσκα, έχει να κάνει και μ’ ένα αρχέγονο ζωικό ένστικτο που μας οδηγεί στο να σκεφτόμαστε ασυνείδητα πως με την επικίνδυνη συμπεριφορά που καταφέρνουμε και ξεπερνάμε στέλνουμε σήμα προς τους γύρω μας ότι είμαστε ανώτεροι; Και ανώτερος σημαίνει για τον δυτικό έφηβο ή το νέο ενήλικα μια θέση στη κοινωνία και καταξίωση απ’ το άλλο φύλο. Μπόρεσα και ξεπέρασα την ασφυξία της πρώτης ρουφηξιάς καπνού ή τη δυσφορία του πρώτου ποτού και μεγάλωσα; Βέβαια, στη περίπτωση του ανθρώπου, και αυτό είναι μοναδικό στο είδος μας, τα οφέλη δεν υπερβαίνουν τις ζημιές.

Σ’ ένα κόσμο τεράστιο και ανώνυμο πού να βρεις πάντα τα σημεία αναφοράς που να σηματοδοτούν και να καταξιώνουν την ενηλικίωση;


Υ.Γ.1 : Εικόνα/Πίνακας του Ernst Haeckel, 1904, Humming birds (Trochilidae)
Υ.Γ.2 : Ref. Jared Diamond, The rise and fall of the third chimpanzee και Times magazine European edition 10/09/07 "The science of addiction".
Υ.Γ.3 : για να διασκεδάσετε κιόλας, ορίστε και διαφήμισεις του '50 με τα διαχρονικά μηνύματα που λέγαμε...







9 σχόλια:

  1. Άψογος ο τίτλος και επειδή με ιντριγκάρεις απαντώ και εγώ με τραγούδι-ερώτηση στο ερώτημα τί μας σπρώχνει να δοκιμάζουμε:

    "Who wants to live forever"

    Θα επανέλθω γιατί τώρα προέκυψε δουλίτσα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τις περισσότερες φορές κάνουμε λες και θα ζήσουμε για πάντα και αυτό είναι λάθος. Όμως αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πάρουμε οποιοδήποτε ρίσκο και ας τελειώσουμε μες τον πόνο και ας μας αγαπάνε άλλοι;

    Αναμένω συνέχεια...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Έχει να κάνει με την ενηλικίωση άραγε; Ειμαστε "πεινασμένοι" οι άνθρωποι. Και όπως όλοι οι πεινασμένοι, είμαστε ανυπόμονοι να ζήσουμε. Ίσως αν καταφέρουμε να δούμε για μια στιγμή "χορτάτο" το βλέμμα μας, να πιστέψουμε ότι είμαστε θεοί και χωρίς ουσίες. Ισως τότε τα οφέλη να υπερβούν τις ζημιές. Αλλά και πάλι για στιγμούλες μιλάω.

    Άλλο μεγάλο θέμα...οι στιγμούλες

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πιστός στα μεταμεσονύχτια ήρθα.
    "Όμως αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πάρουμε οποιοδήποτε ρίσκο και ας τελειώσουμε μες τον πόνο και ας μας αγαπάνε άλλοι;"

    Ρίσκα πέρνουμε ούτως ή άλλως.Τα πέρνουμε για εμάς κι όχι για τους άλλους.Ακούγεται εγωιστικό αλλά κάποια πάθη/αδυναμίες δεν έχουν πάντα διακριτά όρια και η κατάχρηση μπορεί να είναι κοντά δίχως να το ξέρουμε.Το θέμα είναι ότι εκείνη τη στιγμή δεν σκέφτεσαι τους άλλους.

    Τσιγάρο, ποτά, σε άλλες περιπτώσεις σεκς, επικίνδυνη οδήγηση, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, ναρκωτικά κτλ.

    Όλοι κάποια από τα παραπάνω ή εντελώς διαφορετικά πάθη τα έχουμε τιμήσει για το κόστος τους και ίσως για να ξεγελάμε τη φθορά όπως λες. Ίσως να θέλουμε ο φοίνικας να αναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες του.Ίσως να θέλουμε να σπάσουμε την αποστείρωση.Ίσως...πολλά ίσως.
    Κανόνας δεν υπάρχει αλλά μπορεί στο τέλος της ημέρας να μας κάνουν πιο σοφούς ή να μας οδηγήσουν και στην καταστροφή.Το παιχνίδι έχει κανόνες και ο άνθρωπος από τη φύση του θέλει να παίζει με τη φλόγα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @soduck.
    Η περίοδος της ενηλικίωσης είναι η πιο ευάλωτη για να υποκύψει κανείς στη χρήση ουσιών ή διαφόρων εξαρτήσεων. Ο Diamond μας προσφέρει μια εξήγηση που μας συνδέει με το ζωικό βασίλειο. Σίγουρα δεν είναι η μόνη εξήγηση. Για μένα, θα έδινα έμφαση και στην ανάγκη να ξεπεράσεις τα όρια που σου συναντάς για να βρεις την ταυτότητα σου, για να αποκτήσεις το Εγώ. Και αυτό αλλιώς το κάνεις στην εφηβεία, αλλιώς στην ενήλικη ζωή.

    @BioLogos.
    Έχεις δίκαιο ότι τα ρίσκα τα παίρνει κανείς πρώτα για τον εαυτό του. Θα πρόσθετα σ’ αυτά που λες, και στα οποία συμφωνώ, ότι την ανάγκη να δοκιμάζεις τον εαυτό σου την κρατάς όλη σου την ζωή απλώς την κατευθύνεις διαφορετικά ανάλογα με την ηλικία και το προσωπικό επίπεδο εξέλιξης.

    Το credit για τον τίτλο μάλλον το παίρνουν οι Beatles που σκέφτηκαν να καμουφλάρουν έτσι την λέξη LSD. Εγώ απλώς το θυμήθηκα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. πολύ ενδιαέρουσα η οπτική του "ανώτερου ρίσκου", δεν το είχα σκεφτεί.

    Και ταιριάζει και μια χαρά στους έφηβους...

    ΥΓ. Το σποτάκι με το σκι δεν παίζεται! Να υποθέσω ότι στην uncut version ο τύπος κάνει πάσα το τσιγάρο?!?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Χαχαχα. Το σποτ με το γιατρό είναι εξίσου κορυφαίο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή