2/12/07

STRONGER THAN ME


Καιρός να ξαναπιάσω ένα θέμα επιστημονικό, όχι τίποτα άλλο, αλλά θέλω να ξεκουραστώ μέσα σε λίγη σαφήνεια και αυστηρότητα έκφρασης. Μην φοβηθείτε όμως, αυτό θα είναι μόνο για λίγο. Το θέμα που διάλεξα είναι ιδανικό για μεταμοντέρνες αυθαιρεσίες φιλοσοφικού τύπου...So be it, κλωνοποίηση είναι το επόμενο κομμάτι. Το γράφω κάτω από τους ήχους της φωνής της Amy Winehouse οπότε μιλάμε για έμπνευση...

Ας φανταστούμε ένα τρένο με τρεις κατηγορίες βαγονιών. To τρένο αντιπροσωπεύει το σύνολο των επιστημονικών προσπαθειών που γίνονται με τα προγονικά κύτταρα τα οποία ηχούν σαν μαγική κουβέντα: κατόπιν κλωνοποίησής τους και κατάλληλης ανάπτυξης θα είναι πανάκεια για όλες τις ασθένειες, ανασύσταση κατά βούληση όλων των οργάνων ή ιστών, αυτά δε μας υπόσχονται στα σχετικά ρεπορτάζ;

Στη τρίτη θέση, την πιο λαϊκή, βρίσκουμε τα ενήλικα προγονικά κύτταρα, σκόρπια σε διάφορους ιστούς και όργανα όπως το δέρμα. Λειτουργούν στον οργανισμό σαν ανταλλακτικά κομμάτια για τυχόν ανάγκη ανανέωσης και έχουν κρατήσει ένα ελάχιστο δυναμικό από την αρχική τους πλαστικότητα για να διαφοροποιηθούν, αρκετή όμως για να μπορούν να δημιουργήσουν υπό τις κατάλληλες συνθήκες μέχρι και καρδιακό ιστό.

Στο δεύτερο βαγόνι, της μπουρζουαζίας, είναι κύτταρα προγονικά με πολύ μεγαλύτερη πλαστικότητα απ’ αυτά της τρίτης θέσης και είναι από εμβρυακά κύτταρα μεταξύ 5 και 7 ημερών. Ακόμα παρθένα και πολυδυναμικά, τα κύτταρα αυτά μπορούν να μετατραπούν σε διάφορα όργανα ή μέρος οργάνου, εφόσον λάβουν το σωστό ερέθισμα για να αρχίσουν την διαφοροποίηση τους. Μ’ ένα κίνδυνο: “το μαγείρεμα” τους θέλει και το κατάλληλο χέρι για να μην εκδηλωθεί κίνδυνος καρκινοποίησης από ένα προγονικό κύτταρο όχι σωστά ενεργοποιημένο. Γιατί σ’ αυτή την περίπτωση, το εμβρυακό κύτταρο θα κάνει αυτό που είναι προγραμματισμένο να κάνει, έναν ολόκληρο οργανισμό χωρίς σχέδιο όμως – και θα φτιάξει έναν όγκο απ’ όλους τους τύπους ιστών.

Τέλος, στη πρώτη αριστοκρατική θέση θα είχαμε τα απόλυτα αρχέγονα κύτταρα, την αφρόκρεμα, που προέρχονται από ανθρώπινο κλονωποιημένο έμβρυο, και που φέροντας το ίδιο γενετικό υλικό με τον δότη-ασθενή εξαλείφουν τον κίνδυνο απόρριψης του δημιουργημένου ιστού/ οργάνου. Τέτοιες εργασίες σε ζώα έχουν πετύχει – θυμάστε την Dolly- αλλά ευτυχώς στον άνθρωπο είναι ακόμα στον τομέα της επιστημονικής φαντασίας- απάτης.

Ωραία. Τώρα έχουμε οπλιστεί με πέντε γνώσεις για το θέμα. Τι άλλο χρειαζόμαστε για να μπορούμε να σταθούμε σε μια συζήτηση ειδικών και να νοιώθουμε μέσα στα πράγματα, συνειδητοί πολίτες και όχι απλοί παρατηρητές; Μια δόση φιλοσοφικής τοποθέτησης νομίζω που θέλω να ακουμπήσω θέτοντας δυο τρεις ερωτήσεις. Teach me tonight λεει η Amy.

Και πάμε.

Ποια κριτήρια ακολουθούμε για να αξιολογήσουμε κάτι ή κάποιον; Καταρχάς, η φύση του αντικειμένου καθ’ αυτό μας βοηθάει. Το παιδί μας. Ένας συγγενής είναι κάτι που έχει αξία χωρίς αμφιβολία. Το δυναμικό του πράγματος έχει και αυτό σημασία, δηλαδή σε τι μπορεί να εξελιχθεί. Ένα σπίτι που χτίζουμε, ένα παιδί που μεγαλώνουμε, μια σχέση που αναπτύσσεται. Τέλος, αξία παίρνει κάτι από την αξία που του δίνουν οι άλλοι. Τα φυλαχτά που έχει μια φυλή της Αφρικής ή του Αμαζονίου φτιαγμένα από ευτελή υλικά αλλά με μεγάλη συμβολική αξία πρέπει να αντιμετωπίζονται από τους μη ιθαγενείς σαν κάτι πολύ σημαντικό και πολύτιμο.

Αν εφαρμόσουμε αυτά τα κριτήρια στο έμβρυο, τι γίνεται ;

Για εκατομμύρια ανθρώπους το έμβρυο αντιπροσωπεύει μια απίστευτη αξία συμβολική γιατί αντικατοπτρίζει ένα μέρος της ανθρωπότητάς τους. Ο φυσικός προορισμός ενός εμβρύου είναι, εφόσον επιβιώσει, ένας και μόνο, μια ανθρώπινη ζωή και τίποτα άλλο. Όν απόλυτα μοναδικό. Κάθε επέμβαση στο ανθρώπινο έμβρυο λοιπόν πρέπει να αξιολογηθεί υπό το πρίσμα αυτής της αξίας και αυτό δεν είναι ηθικά ουδέτερο.

Έτσι, η γνώμη μου είναι ότι η πρώτη θέση στο τρένο είναι ηθικά μη επιτρεπτή. Προτιμώ το τρίτο βαγόνι και ας μη είναι trendy, και όσον αφορά το δεύτερο βαγόνι το συζητάω, γιατί εκεί μπορεί να χρησιμοποιηθούν ανθρώπινα έμβρυα που μένουνε στα αζήτητα μετά από τις διαδικασίες τεχνητής γονιμοποίησης και κάθονται στο υγρό αζώτου, περιμένοντας τον θάνατο. Η χρήση τους θα τους πρόσδιδε ξανά μια αξία αφού θα συμμετείχαν σ’ ένα ανθρώπινο επίτευγμα που ίσως θα σώσει ζωές, όπως ένα πτώμα μπορεί να σώσει ανθρώπινες ζωές με την μεταμόσχευση.

Back to black. Δεύτερη ερώτηση στην οποία θα αναφερθώ ακροθιγώς. Αυτό που είναι καλό για την επιστήμη είναι καλό εξ’ ορισμού; Η ανάπτυξη ενός επιστημονικού κλάδου επιτρέπεται ανεξαρτήτως αντικειμένου και δικαιολογείται μόνο και μόνο από τον στόχο του; Με άλλα λόγια, ο στόχος δικαιολογεί τις πράξεις; Ή μήπως η ελευθερία της επιστήμης έχει τα ίδια όρια με αυτά του καθενός μας, δηλαδή σταματάνε εκεί που αρχίζεις να θίγεις την ελευθερία του άλλου;

Love is a losing game. Goodnight to you all.

9 σχόλια:

  1. Kαλό και κακό, ηθική και δημοκρατικότητα είναι πάντα θέματα που απασχολούν όλους τους επιστημονικούς κλάδους αλλά στην προκειμένη περίπτωση,το όλο ντημπέϊτ γύρω από τα αρχέγονα βλαστοκύτταρα περικλείει εκτός από επιστημονικές φωνές και άλλους εξωθεσμικούς παράγοντες(σκοτεινούς και μη),οι οποίοι το χρησιμοποιούν ως όχημα για την προώθηση των εκάστοτε συμφερόντων τους.
    Τα ΜΜΕ έχουν παίξει λοιπόν πρωταρχικό ρόλο στη δαιμονοποίηση της λέξης εμβρυικό και κλωνοποίηση, οδηγώντας σε μια σκοταδιστική θεώρηση των πραγμάτων.

    Παρόλα αυτά έχω εμπιστοσύνη στις εγγενείς δικλείδες ασφαλείας που διαθέτει ο χώρος και την κριτική στάση που κρατά κάθε φορά η κοινότητα, όπου ο όρος βιο-ηθική χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο.Επίσης η έρευνα οδεύει σε καλό δρόμο προς τη χρήση κυττάρων (π.χ δερματος) από ενήλικα άτομα αποκλείοντας τη χρήση κυττάρων από ζυγωτά.Ακόμη προωθείται ευρέως η αποθήκευση κυττάρων του ομφάλιου λωρού από κάθε νεογέννητο σε κρυογονικές τράπεζες, για μελλοντική χρήση.

    Εμπόδια υπάρχουν και θα υπάρξουν καθώς βρισκόμαστε στα αρχικά στάδια,όπου μαθαίνουμε πως λειτουργεί αυτή η τεχνολογία και ποιοί είναι οι περιορισμοί και η δυναμική της.Η επιστήμη βρίσκεται σε επαφή και συνεχή αλληλεπίδραση με την κοινωνία κρατώντας εκτός τα στοιχεία που θέλουν να την κρατήσουν σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον.Σε αυτό το πλαίσιο η επιστήμη και το ευρύτερο καλό είναι συνοδοιπόροι κι όχι αντίπαλοι, όπου δεν ισχύει το ρητό "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα".

    Η Amy είναι αγαπημένη αν και ξεστρατημένο κορίτσι.

    υγ.Η παρομοίωση με βαγόνια είναι η καλύτερη που έχω δει ακόμα και από κλασικά textbooks.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καταπληκτικό άρθρο,
    Πραγματικά διδακτικότατο όσον αφορά ίσως το πιο καυτό θέμα των τελευταίων ετών. Επιπλέον, ευχάριστη έκπληξη και η Amy, εύγε...
    Μπάμπης...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @Βιολόγος.
    Καλησπέρα συνάδελφε. Φαίνεται είχαμε και οι δυο λογοτεχνική έμπνευση..Σ’ ευχαριστώ και για την εισαγωγή του όρου βιο-ηθική που όλο και περισσότερο ακούγεται όπως λες και που είναι μια ηθική της δράσης. Πρέπει να παίρνονται αποφάσεις για συγκεκριμένα θέματα, να ζυγίζονται τα υπέρ και τα κατά των αναμενόμενων επιτευγμάτων, αλλά αυτό πάντα κάτω από το πρίσμα της ηθικής, Γι’ αυτό και έβαλα ένα κομμάτι φιλοσοφικό.

    @Μπάμπης.
    Ευχαριστώ συνάδελφε για τα καλά σου λόγια. Όντως είχα έμπνευση και χαίρομαι που έπιασες τον παλμό της παρουσίασης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Εξαιρετικό! (για μια ακόμη φορά :) )

    Θέλω αρκετές ακόμα επισκέψεις σε κάθε βαγόνι γιατι κάθε παράγραφος είναι και μια μέρα σκέψεων (μια και δεν είμαι... συνάδελφος).
    Η αίσθησή μου είναι οτι, παρά το ρίσκο της κακής χρήσης του όποιου επιτεύγματος (που πάντα θα υπάρχει), η ανθρωπότητα (θέλω να ελπίζω) θα θέσει σε λειτουργία τις δικλείδες ασφαλείας που αναφέρει και ο Βιολόγος.

    Όμως...

    Με όλο τον σεβασμό μου στην σοβαρότητα του θέματος, οφείλω να ομολογήσω οτι η κορυφαία φράση του post είναι: "θέλω να ξεκουραστώ μέσα σε λίγη σαφήνεια και αυστηρότητα έκφρασης."

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @sodduck.
    Πως με καταλαβαίνεις. Θα με αναγκάσεις να κάνω φραγή εισερχόμενων comments από σένα αν μου ξανακάνεις κομπλιμέντα για τις αναρτήσεις :). Η έμπνευση είναι κάτι τόσο απρόβλεπτο και ξαφνικό. Χαίρομαι που σου άρεσε το κείμενο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. .................................δεν είναι κομπλιμέντα.
    (τι είναι κομπλιμέντο;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Εγώ κρατάω την γαλλική ρίζα της λέξης, δηλαδή compliment, όπου δεν υπάρχει η έννοια της προσποιητής επιβράβευσης αλλά μόνο της πραγματικής. :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Κυρίες μου μιας και σας βρήκα εδώ και τις δύο ομολογώ ότι είστε one of a kind.
    Χαίρομαι να σας διαβάζω.Και ναι είναι κοπλιμέντο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Σταθερά... καταλυτικός! :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή