5/10/08

Η μπαλάντα του λυπημένου καφενείου


Σε μία μέρα μέσα, ξεκίνησα, καταβρόχθισα και τελείωσα την “Μπαλάντα του λυπημένου καφενείου“ της Carson McCullers. Όχι και μεγάλο κατόρθωμα, αφού το βιβλίο είναι μόνο 157 σελίδες και τι δηλαδή, θα καυχιέμαι σαν μικρό παιδί για το πόσες σελίδες διάβασα σε πόση ώρα… Όχι, είμαι απλώς χαρούμενη που βούτηξα στην ανάγνωσή του, ακολούθησα το παλμό της αφήγησης… και βγήκα από τη βουτιά αυτή λίγο αλλαγμένη. Όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα συγκεντρωμένα σε λίγες γραμμές δουλεμένα με ακρίβεια και ποιητική φλέβα συνάμα. Παρελαύνουν μπροστά στα μάτια σου και σε αφήνουν κατάπληκτο, σχεδόν αποβλακωμένο από το κρεσέντο που ακολουθούν με τόση μαεστρία. Έτσι, μόλις που μπαίνεις στην ιστορία, γίνεται η μοιραία συνάντηση που ανατρέπει όλες τις ισορροπίες και μεταμορφώνει τα πάντα. Εκεί που αρχίζεις να γνωρίζεις τους ήρωες και να χαλαρώνεις, έρχεται η δεύτερη μοιραία πράξη με την επιστροφή του συζύγου των δέκα ημερών, επιστροφή που θα γκρεμίσει ανεπαρνόθωτα ότι νόμιζες ότι είχε χτιστεί μέχρι τότε.

Αν ήθελα να είμαι επίπεδη, θα έλεγα ότι η McCullers μας αφηγείται την ιστορία ενός ερωτικού τριγώνου με ήρωες τρεις εκκεντρικούς χαρακτήρες σ’ ένα τοπίο μιζέριας και τέλματος μιας μικρής αμερικάνικης κωμόπολης του Νότου. Κύρια φιγούρα, η Δεσποινίς Αμέλια, με τα αλλήθωρα μάτια, την απίστευτη κράση αλλά ευάλωτη εσωτερικά, που από αγάπη θα αφήσει στη κυριολεξία τον εαυτό της να κατρακυλήσει στη μοναξιά και στην απομόνωση: έχουμε λοιπόν μια περιγραφή της ζωής, του μεγαλείου και της πτώσης μιας γυναίκας. Απ’ την άλλη, ο Εξάλδελφος Λάιμον, ένας καμπούρης νάνος, που εμφανίζεται στη ζωή της Δεσποινίδος Αμέλιας από το πουθενά. Η χαρισματική προσωπικότητά του δρα στη ζωή της θαυματουργά, αφού τον ερωτεύεται απόλυτα και αμετάκλητα η εξαδέλφη του και για χάρη του μετατρέπει το μαγαζί της σε πολύβουο καφενείο, μεταμορφώνοντας συγχρόνως τον μέχρι τότε σκληρό εαυτό της. Τρίτο πρόσωπο στην ιστορία, ο πρώην σύζυγος των δέκα ημερών. Αρχικά παράφορα ερωτευμένος με την γυναίκα του την δεσποινίς Αμέλια, η οποία τον απορρίπτει εξ’ αρχής με τον χειρότερο τρόπο και κατόπιν τον διώχνει από κοντά της σαν το σκυλί. Αφού θα περάσει ένα διάστημα στη φυλακή, ο σύζυγος θα επιστρέψει στη πόλη, με δίψα για εκδίκηση. Η αναμέτρηση μεταξύ του ζευγαριού θα πραγματοποιηθεί, σαν μοιραία και αναγκαία πράξη. Η τελική προδοσία του αδύναμου και συγκλονιστικού καμπούρη, ερωτευμένος με τον σύζυγο, έτοιμος να κάνει τα πάντα για μια ματιά του και παρόλο την χείριστη μεταχείριση που του προσφέρει εκείνος, θα σημάνει το οριστικό τέλος της Δεσποινίδος Αμέλιας. Στο πίσω μέρος του σκηνικού, οι κάτοικοι της κωμόπολης που παρακολουθούν κάθε στιγμή τα τεκταινόμενα, τα ζουν ή τα φαντάζονται, μεταμορφώνονται στην διάρκεια ενός ποτού σε κάτι ωραίο και πιο αισιόδοξο, και βυθίζονται πίσω, με το οριστικό κλείσιμο του καφενείου, στη θλιβερή και γκρίζα ζωή τους… Το τέλος της ιστορίας είναι αβάσταχτα απαίσιο και απελπισμένο, μια πραγματική λυπητερή μπαλάντα.

Τι υπάρχει πίσω από τους χαρακτήρες και την ιστορία αυτή; Γιατί μερικές φράσεις ή εικόνες σου μένουν και θέλεις σχεδόν να τις μάθεις απ’ έξω για να τις αναμασάς με την ησυχία σου;

Είναι η συμπονετική και γεμάτη συμπάθεια ματιά της συγγραφέως προς τους κακομοίρηδες και ταλαιπωρημένους του κόσμου; Όχι, αν και η περιγραφή της σε αγγίζει. Είναι το ακριβές ψυχογράφημα της ασυμμετρίας μεταξύ εκείνου που αγαπάει και εκείνου που αγαπιέται, των αταίριαστων ερώτων όπου οι εμπλεκόμενοι «μοιάζουν να ‘ρχονται από διαφορετικούς πλανήτες». Η MacCallers περιγράφει αμίμητα τον έρωτα που επιλέγει λάθος κατεύθυνση, σαν ένα βλέμμα - προβολέα που πέφτει τυχαία και φωτίζει το λάθος αντικείμενο. Λέει: “Συχνά ο αγαπημένος, δεν είναι παρά ένα κέντρισμα στην αγάπη που βρίσκεται τόσο καιρό θαμμένη μέσα στον εραστή. Τούτο, λίγο πολύ, κάθε εραστής το ξέρει. Νοιώθει βαθιά μέσα του πως η αγάπη του είναι κάτι μοναχικό. Μαθαίνει να ζει σε μια καινούργια, παράξενη μοναξιά και είναι η γνώση αυτή που τον κάνει να πονά. […] όσο και αν η αγάπη αυτή φαντάζει εξωτερικά θλιβερή και γελοία, ωστόσο στο βάθος δεν πρέπει να ξεχνάς (εσύ ο αναγνώστης) πως η πραγματική ιστορία ήταν εκείνη που παίχτηκε μέσα στη ψυχή του ίδιου του εραστή. Όμως ποιος άλλος παρά ο Θεός μπορεί να ’ναι ο τελικός κριτής αυτής ή κάποιας άλλης αγάπης

Όλοι οι ήρωες του βιβλίου ζουν την ίδια επιτακτική ανάγκη αγάπης, καμουφλαρισμένη και παραχωμένη βαθιά μέσα τους, την ίδια ασυνείδητη εμμονή να την βρουν για να συμφιλιωθούν επιτέλους με τον εαυτό τους. Αφήνονται στην τύχη μιας συνάντησης, αρκούνται σε ανθρώπινες ψυχικές επαφές την διάρκεια ενός ποτού, σε πλατωνικούς έρωτες, για να επανέρθει ξανά η μοναξιά αλύπητα, σαν ένα προνόμιο ή ένα λιγότερο κακό. Γιατί το ξέρουμε, υπάρχει πάντα η μοναξιά γι’ αυτούς που μπορούν να την τιμήσουν.

14 σχόλια:

  1. Μου αρεσει πολυ η περιγραφή χαρακτηρων και της ψυχολογιας τους, οταν η συγγραφεας φορα τα χειρουργικα της γαντια και ολοκληρωνει την εγχειρηση με μαεστρια.
    και αλλο για τη booklist!με βολευει που δεν εχει πολλες σελιδες γιατι εχω μαλλον δυσκολια συγκεντρωσης εκτος διακοπων...για να δω 8α το παρει το σχολιο τωρα?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Και 'γω που νόμιζα ότι θα μου έλεγες κάτι για τον εραστή και τον αγαπημένο...
    Bonne journee, ma chere

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Μια γνωστή blogger-με αφορμή το θαυμασμό μου, για το πλήθος των σχολίων που δέχεται στο blog της- μου είχε πει, ότι τα καλύτερα post είναι εκείνα που συγκεντρώνουν τα λιγότερα σχόλια, μια και σε αυτά ο αναγνώστης, αισθάνεται αρκετά αμήχανος, ώστε να παρατηρήσει κάτι.
    Αν λοιπόν η blogger έχει δίκιο, δεν θα με παραξένευε καθόλου το ενδεχόμενο, αυτό το ποστ σου Phd, να μη προσελκύσει κανένα σχολιασμό…
    Δεν ξέρω αν οι αναγνώστες σου διαψεύσουν τελικά τη γνώμη της blogger, στέλνοντας τα σχόλιά τους για το ποστ που ανάρτησες. Ούτε ξέρω αν, αυτοί που δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο, παρακινηθούν, από την παρουσίασή σου, να το προμηθευτούν.
    Ξέρω όμως ότι από τις λίγες γραμμές του ποστ σου, αναδύθηκε όλη η κουρασμένη και θλιβερή του αμερικανικού Νότου, που τόσο με είχε γοητεύσει, όταν διάβαζα το βιβλίο, 30 χρόνια πριν….

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. η αληθεια ειναι phd, οτι αυθορμητα μου βγηκε να πω κατιγια εραστες αλλα εκει που νομισα οτι το ειχα διατυπωσει κομψα απλα εκανα backspace.
    ειναι πολυ ομορφο το κειμενο σου και απλα οποιοδηποτε σχολιο πανω στο περιεχομενο θα ηταν trop* οποτε συμφωνω και με τον/την hfr και blogger. η μονη διαφορα ειναι οτι πιστευω οτι γραφουμε και για να συζηταμε και οχι μονο για να διαβαζομαστε(ιδιως στα σιωπηλα)
    εξαλλου 167σελιδες κυριακη πρωι δεν ειναι απλα faisable, einai ideal!
    xxx

    *τα σεντονια με τις ερωτησεις στα επιστημονικα ποστ δε πιανονται ;-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πολύ με συγκίνησες hfr με τα καλά σου λόγια. Χαίρομαι ιδιαίτερα που ο τρόπος με τον οποίο αντιλήφθηκα και αισθάνθηκα το βιβλίο αυτό ήρθε να συμφωνήσει με τα δικά σου συναισθήματα και όχι να τα προδώσει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Mondouble, βλέπω πως 1) σε έχω ψήσει τώρα να διαβάσεις το βιβλίο αυτό και 2) ότι είμαστε πιο χαλαρές και συνεννοούμαστε με ένα fous-y-tout ελληνογαλλικό, πράγμα που με χαροποιεί παρόλο που είναι βάρβαρο.
    Η δικιά μου άποψη είναι ότι γράφουμε για την ευχαρίστηση μας πρώτα απ’ όλα, απευθυνόμαστε σε κάποιον/ κάποια που μόνο εμείς ξέρουμε (και δεν γράφουμε στον εαυτό μας) και άμα τύχει συζήτηση έχει καλώς. Εξάλλου, η χαρά του μπλόγκινγκ είναι ακριβώς η δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων, αν υπάρχει έδαφος γι’ αυτό. Ας είναι λίγες οι απόψεις αν είναι να έχουν την ποιότητα ή την ειλικρίνεια των δικών σας σχολίων, mondouble και hfr!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Ένα καλό ποστ,με την ολοκλήρωση της συγγραφής του, πρέπει να αφήνει στον συντάκτη του την ίδια αίσθηση που αυτός αισθάνεται όταν βλέπει το ικανοποιητικό είδωλό του να σχηματίζεται στον καθρέπτη, λίγο πριν τη βραδυνή έξοδό του.
    Ένα καλό ποστ απ' όλους δυσκολότερα ξεγελά τον συντάκτη του, καθώς γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα, την επιστράτευση των τεχνασμάτων με τα οποία προσέλκυσε και διατήρησε την προσοχή του αναγνώστη του.
    Ένα καλό ποστ, πρέπει να είναι φιλάρεσκο, πρέπει όμως να είναι και τίμιο. Όπως μια επιμελημένη εμφάνιση, βελτιώνει τα υπάρχοντα,
    αποφεύγει όμως να καμωθεί ανύπαρκτες αρετές του συντάκτη, καθώς γρήγορα θα αποκαλυφθεί.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Το σχόλιο σου σηκώνει συζήτηση, φίλε hfr. Συνήθως, ασχολούμαστε να μάθουμε τι άρεσε στον αναγνώστη, και πιο σπάνια κάνουμε την άσκηση να αναρωτηθούμε τι μας άρεσε στο κείμενο μας και γιατί ή πότε το θεωρούμε ωραίο. Ωραίο θεματάκι θέτεις λοιπόν, θα πω την προσωπική μου άποψη.
    Ένα ωραίο ποστ έχει όντως σχέση με τα αισθήματα, κυρίως του ωραίου, αλλά και της ισορροπίας, της ακρίβειας κτλ και είναι ένα θέμα υποκειμενικό. Έχει να κάνει με την κουλτούρα, τη μόρφωση, τη γλώσσα, την ηλικία κτλ. που έχει ο καθένας. Για να περιγράψω αυτό το αίσθημα δεν θα χρησιμοποιούσα την εικόνα «το ικανοποιητικό είδωλό του να σχηματίζεται στον καθρέπτη», γιατί το συνδυάζω άθελα μου με ωραιομανία (;) και ματαιοδοξία. Εξάλλου, νομίζω ότι ένα κείμενο αποκτά μια ζωή από μόνο του, ανεξαρτητοποιείται κάποια στιγμή από τον συντάκτη του, και τότε εκείνος το παρατηρεί από μακριά και είτε του αρέσει (αν το βρίσκει ωραίο), είτε όχι και το παλεύει ακόμα. Δηλαδή, δεν θεωρώ ότι βλέπω μόνο το εγώ μου όταν διαβάζω ένα κείμενο μου αλλά και κάτι άλλο πέρα από αυτό, που δύσκολα ορίζεται, οπότε δεν με θαυμάζω (!) αλλά λέω ότι έχω ένα ωραίο (ξένο πλέον) κείμενο. Σαν να είναι ο συντάκτης ένα απλό μέσο μεταφοράς/ ένας μαιευτήρας μιας «αλήθειας». Τουλάχιστον έτσι προσπαθώ να αντιμετωπίσω τα κείμενα μου.
    Ναι, υπάρχουν τεχνάσματα για να προσελκύσεις και να διατηρήσεις την προσοχή του αναγνώστη, και το πόσο εξελιγμένα και δουλεμένα είναι αυτά θα προσθέσουν αξία στο κείμενο. Δεν το βλέπω όμως σαν «ξεγέλασμα» κανενός, παρά σαν μια καλοπροαίρετη και ουσιαστική τακτική, σαν ένα χέρι που οδηγεί τον αναγνώστη μες στη σκέψη και το μυαλό μας. Αρκεί βέβαια να υπάρχει το τρίτο χαρακτηριστικό που λες, η τιμιότητα ή η ειλικρίνεια. Οι ανύπαρκτες αρετές του συντάκτη, η προσποίηση ιδιοτήτων ανυπόστατες δεν ξεγελούν για πολύ. Εξάλλου, το κείμενο το μη αφεντικό και ψεύτικο «ηχεί» φάλτσο ή επιπόλαιο και σε εξασκημένο αυτί η πραγματική αξία του αποκαλύπτεται γρήγορα.
    Θα πρόσθετα σε αυτά που είπες, ότι ένα οποιοδήποτε κείμενο, είναι ωραίο αν υπάρχει και μια οικονομία λέξεων, εικόνων και σκέψεων, να μη θέλεις να αφαιρέσεις ή να προσθέσεις έστω μια τελεία, στο «σωστό» μέτρο και βάρος δηλαδή. Άντε να ορίσεις το σωστό μέτρο…
    Σ’ευχαριστώ, hfr για το σχόλιο σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Όχι αγαπητή phd, δεν μιλάμε για ωραιοπάθεια, μόνο για τίμια φιλαρέσκεια, τόση ώστε να γεννά επιμελημένα κείμενα. Τώρα δε που το σκέφτομαι μια τέτοια φιλαρέσκεια είναι πολύ λιγότερο επικίνδυνη από εκείνο το είδος της σεμνότυφης ματαιοδοξίας με την οποία ο ταπεινός συντάκτης, αποχωρίζεται τα προορισμένα προς ανεξαρτητοποίηση κείμενά του....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. δε ξερω αν θα χαρακτηρισω στιγμη τιμιας φιλαρεσκειας τη στιγμη που "αφηνω το μωρο μού΄" (αν και οι διατυπωσεις σου hfr,με εβαλαν σε σκεψεις). ειμαι σιγουρη ομως οτι οταν νοιωθω οτι εχω ενα καλο ποστ, τοτε εχω κοιταξει την ωρα, εχω κοιταξει τις λεξεις και εχω περασει καλά. ή δυνατα. υπαρχει σιγουρα συναισθημα και υπαρχει και η εννοια της αυτονομιας. για καποιο λογο ενα καλο κειμενο σου εχει ξεφυγει απο τα χερια. μενει μονο το κουμπι της 'δημοσιευσης' οποτε δεν ξερω καν αν το αφηνω εγ΄ω η αυτο΄.
    τα ποστ σου phd, τα βλεπω αυτονομα, τα διαβαζα και μου εξηγουσαν πολυ πριν μιλησουμε και μαθω ισως περισσοτερα για τον τροπο σκεψης σου. υπηρχε παντα καποιος που μου εδειχνε με το δαχτυλο αλλα απλα δεν ηξερα ποιος . το ιδιο κειμενο το δινω για να καταλβαουν και αλλοι και λειτουργει. αυτο μου αρεσει πολυ. ,μια vulgarisation de ta science accompagnée et autonomisante. τι χαρά!

    προσωπικα οταν γραφω δε νοιωθω παντα το ιδιο και δεν ειναι δυνατο να εχω την ιδια αντιδραση σενα πολυ προσωπικο και ελλειπτικο πολυμεσικο κειμενο και σε κατι πιο εξωστρεφες και πιο αυθορμητο.γιατι γραφώ για οτι βλεπω- και αναγκαστικα ειναι κατι πολυ υποκειμενικο.

    τελικα συμφωνω οτι η ειλικρινεια ειναι βασικοτατο συστατικό οποιασδηποτε σχεσης , συμεπριλαμβανομενης εκεινης με τον εαυτο σου.

    να πω καληνυχτα?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @hfr.
    Ποιος μίλησε για δική σου ωραιοπάθεια, αγαπητέ… είπα πως «άθελα μου» κάνω αυτόματα το συνειρμό μεταξύ ειδώλου και ωραιοπάθειας, γι’ αυτό και δεν θα επέλεγα ποτέ την εικόνα του καθρέπτη με τον τρόπο που το έκανες. Απ ΄την άλλη, σημείωσα πως είμαστε σύμφωνοι επί της ουσίας. Δεν ήταν καθόλου ο σκοπός μου να αμφισβητήσω την τίμια φιλαρέσκεια σου, οπότε σου ζητώ συγγνώμη αν έγινε κάτι τέτοιο. Με κατηγορείς ότι η άποψη μου (μίλησα στο πρώτο πρόσωπο και όχι αόριστα, οπότε το παίρνω προσωπικά) κρύβει μια σεμνότυφη ματαιοδοξία, πράγμα πιο επικίνδυνο από την δικιά σου αγνή και τίμια φιλαρέσκεια σου. Τι να σου πω; Με στεναχωρείς. Πιστεύω πως αν είναι έτσι, θα φαινόταν στο στήσιμο του blog και θα διαχεόταν από τα κείμενα μου. Υποστηρίζω πάντως ότι λέμε το ίδιο πράγμα. Για δεν περιγράφεις καλύτερα τον δικό σου τρόπο σκέψης όταν έχεις γράψει ένα κείμενο που θεωρείς ωραίο; Δεν νομίζω να σκέφτεσαι καθρέπτες, είδωλα και ομορφιά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @hfr
    Μια διευκρίνιση. Οποιασδήποτε δημιουργική πράξη, είναι το προϊόν μιας εσωτερικής ψυχικής πραγματικότητας/ ανάγκης και μιας εξωτερικής πραγματικότητας, δηλαδή είναι προϊόν συνάντησης και σύγκρουσης μεταξύ κάτι ψυχικά δικό μας αλλά και κάτι άλλο ξένο από μας, εκτός εαυτού μας. Έτσι και το γράψιμο σου, αν θελήσεις να το καπαρώσεις ως δικό σου προϊόν, τότε δεν είναι πλέον δημιουργία και κινδυνεύεις να πέσεις σε αρρωστημένη και άκαρπη ματαιοδοξία. Γι΄ αυτό ίσως δεν μου άρεσε η εικόνα του ειδώλου και του καθρέπτη, γιατί δεν μπορώ να διακρίνω σ’ αυτήν τη διάσταση τον ξένο παράγοντα που καρποφορεί κάτι ανεξάρτητο από μας αλλά ενισχύει αντίθετα μια κατάσταση σε φαύλο κύκλο. Και πάλι, πάμε νομίζω μακριά τη βαλίτσα ενώ η αφετηρία μας είναι κοινή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. @Μondouble.
    Να την πεις την καληνύχτα.
    Μην ανησυχείς, μια απλή διαμάχη έχουμε εδώ με το φίλο hfr. Θα λυθεί μια χαρά. Σ’ ευχαριστώ που κατέθεσες την άποψη σου / εμπειρία και χαίρομαι που έπιασες αυτό που ήθελα να πω.
    xxx

    ΑπάντησηΔιαγραφή