9/11/08

ALAN G. and CHARLES D.


Τι είναι αυτό που μένει από τον όγκο πληροφοριών που διδασκόμαστε; Σχετικά ελάχιστα πράγματα. Κάποιες εικόνες, με την ευρεία έννοια, κάποια αίσθηση για το ποια πράγματα συσχετίζονται ποια όχι, ένας τρόπος σκέψης σαν πυξίδα προσέγγισης της πληροφορίας, και τέλος κάποιες ιδέες-έννοιες κλειδί, αν τις είχαμε διδαχθεί ποτέ. Σαν σβησμένοι λαμπτήρες, αυτά τα υπολειπόμενα λειτουργούν ίσως ανεξάρτητα το ένα απ’ το άλλο, και ενεργοποιούνται σε ανείπωτη στιγμή ακόμα και σε άσχετο εννοιολογικό περιβάλλον.

Αυτό ακριβώς συνέβη όταν μου έστρεψαν την προσοχή σε ένα πρόσφατο άρθρο στην Καθημερινή της 02/11/08 με τίτλο «Ιδεοληπτικές φούσκες και κρίση» ως ένα άρθρο που διαβάζεται με δυο διαφορετικές ταχύτητες. Η μια ανάγνωση κλασσική, του άσχετου προς τα χρηματοοικονομικά ζητήματα αλλά ανήσυχου πνεύματος για τα σημερινά τεκταινόμενα. Η άλλη ματιά σε γνωστούς τόπους, της βιοεπιστήμης, και συγκεκριμένα αυτά της θεωρίας της εξέλιξης. Έτσι ξεκίνησε ένα είδος συναδελφικού παιχνιδιού «έχω δυο εικόνες, βρες τα όμοια/ ανόμοια σημεία και κύκλωσε τα» ή αλλιώς, διάβασε πολιτικοοικονομική ανάλυση κάτω από το φως …της Δαρβινικής σκέψης.

Το άρθρο αυτό του καθηγητή Οργανωσιακής Θεωρίας, Χαρίδημου Κ.Τσούκα, έχει ως αφετηρία την απολογητική λογοδοσία, εν μέρει “mea culpa”, που έκανε προς το αμερικάνικο κογκρέσο, ο Άλαν Γκρίσπαν, πρώην πρόεδρος της Αμερικάνικης Ομοσπονδιακής Τράπεζας, σχετικά με την χρηματοοικονομική φούσκα. Ο τελευταίος παραδέχεται πως ο ίδιος (και τα υπόλοιπα μεγάλα κεφάλια της χρηματοοικονομικής σφαίρας) έπεσε έξω στο μοντέλο που είχε πλάσει για το «τρόπο με τον οποίον λειτουργεί ο κόσμος». Πράγμα που αναγάγει τη κρίση σε κάτι πιο ουσιαστικό, από την παραδοχή αποτυχίας αντίληψης ας πούμε του τρόπου λειτουργίας του χρηματοοικονομικού τομέα ή των σύνθετων παραγόντων. Η αγορά κατά τους νεοφιλελεύθερους αντιμετωπίζεται έτσι ως μια ιδεοληψία, και η κρίση ως αποτέλεσμα ασυμφωνίας μεταξύ αυτής και της εμπειρικής πραγματικότητας. Και όταν η εμπειρία δεν ακολουθεί την πραγματικότητα…τη βάψαμε. Πως έτσι; Ο Χ. Τσούκας επεξηγεί και σχολιάζει.

Μια στιγμή. Βάζω γυαλιά διπλής εστίασης για μια παράλληλη Δαρβινική ανάγνωση. Ξεκινώ λοιπόν με μια γενική (δική μου) παρατήρηση. Ο άκρατος φιλελευθερισμός έχει εμπνευστεί, και το έχει δηλώσει, από τις φυσικές επιστήμες όταν διακηρύσσει τον εαυτό του υπέρ της ελεύθερης αγοράς με μοναδικό ρυθμιστικό παράγοντα τον ανταγωνισμό. Οικονομικός ανταγωνισμός όπως έχουμε ανταγωνισμό μεταξύ των ειδών στον έμβιο κόσμο για περιορισμένους πόρους. Ο ανταγωνισμός σαν μοχλός οικονομικής ανάπτυξης όπως είναι μοχλός εξέλιξης και διαφοροποίησης των ειδών. Κυκλώνουμε μια ομοιότητα λοιπόν και είμαστε 0-0 στο σκορ.

Φαίνεται όμως πως περιοριστήκαμε σ’ αυτό το επίπεδο κατανόησης της φυσικής εξέλιξης και δεν έγινε παραπάνω αναγωγή. Τι ξέφυγε;

Καταρχάς, η λανθασμένη αντίληψη της οικονομίας και αποκοπή της, λόγω ιδεολογίας, από την ατελή πραγματικότητα. Αυτό έθεσε την ομάδα Γκρίσπαν and co. εκτός δαρβινικού πλαισίου και δυναμικής. Δεν αναγνώρισαν ότι οι συνθήκες «διαβίωσης» ή «η κινητήρια δύναμη της οικονομίας συγκροτείται και εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικά ιστορικά-θεσμικά-διοικητικά συμφραζόμενα». Άλλα συμφέροντα (για επιβίωση) έχει η Royal Bank of Scotland και άλλα η Grameen Bank, όπως άλλον αγώνα δίνει η πολική αρκούδα και άλλον ο τζίτζικας της Μεσογείου. Κοινό στόχο ή το «ίδιο συμφέρον» έχουν όλοι, αυτό της επιβίωσης, αλλά μέσα από την εκάστοτε διαφορετική πραγματικότητα, άλλο δρόμο προς το στόχο επιλέγει ο καθένας. Σημειώστε 0-1 εδώ, υπέρ του Δαρβίνου.

Και ερχόμαστε στη δαρβινική προσαρμοστικότητα που χαρακτηριστικό έχει ότι μεταβάλλεται. Προσαρμογή που θεωρείται κατάλληλη σήμερα, μπορεί στο μέλλον να μην είναι, γιατί κατά κάποιο τρόπο το περιβάλλον άλλαξε. Η φυσική επιλογή δεν επιμένει να συντηρήσει χαρακτηριστικά που ευνοούσε στο παρελθόν αν αυτά θεωρηθούν μειονεκτήματα. Τα παραμερίζει χωρίς καθυστέρηση. Οι επιμένοντες σ’ αυτά τα χαρακτηριστικά χάνουν, αφήνοντας όλο και λιγότερους απογόνους, ώστε τα χαρακτηριστικά τους να γίνονται όλο και πιο σπάνια.

Φαίνεται ότι στα οικονομικά ισχύει το ίδιο. Όπως εξηγεί ο Χ. Τσούκας, η προσκόλληση σε πρακτικές που ίσχυαν πριν 40 χρόνια είναι out. «Τα δεδομένα (όπως αυτά των επενδυτικών τραπεζών, τα σύνθετα χρηματοοικονομικά προϊόντα) διαφέρουν ουσιωδώς από τα μέχρι τώρα γνωστά». Είμαστε σ’ έναν «κόσμο εξαϋλωμένο, παγκοσμιοποιημένο». Έτσι «από τους λήπτες αποφάσεων ζητούμε εκλεπτυσμένη κρίση, όχι αφελείς (και προσοδοφόρες!) ιδεοληψίες». Είναι σαν να αντιπαραβάλλουμε τον Λαμαρκισμό με τον Δαρβινισμό! Ότι δηλαδή, απ’ τη μια, οι ίδιοι οι οργανισμοί, προκαλούν τις αλλαγές, στην προσπάθεια τους να τελειοποιήσουν τον τρόπο ζωής τους (με κλασσικό παράδειγμα αυτό καμηλοπάρδαλης που απέκτησε μεγάλο λαιμό επειδή ήθελε να φτάσει το φύλλωμα των ψηλών δέντρων), ενώ ξέρουμε τώρα εμπεριστατωμένα, ότι η φυσική επιλογή δεν οδηγεί σε κάποιο προτιμητέο αποτέλεσμα ούτε έχει κάποιο απώτερο σκοπό, αλλά πλάθεται τυχαία μέσω της φυσικής επιλογής και των δεδομένων της πραγματικότητας. Σημειώστε 0-2, υπέρ του Δαρβίνου.

Το παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον έχει επιφέρει κολοσσιαίες αλλαγές στο χρηματοοικονομικό ορίζοντα. Τα ακραία φαινόμενα δεν είναι εξαίρεση πλέον, τεράστια οφέλη αλλά και κίνδυνοι τα συνοδεύουν. Έτσι, ο παλαιός κανόνας «εισόδημα σε συνάρτηση με προσπάθεια» χωλαίνει μπροστά στις δυνατότητες αύξησης (ή και μείωσης) του εισοδήματος σε απίστευτα ύψη και βάθη, εν ριπή οφθαλμού (η λέξη τραπεζικό επενδυτικό bonus σαν λέει κάτι;). Οι τωρινές συνθήκες δεν απαιτούν «χρήση ιστορικών δεδομένων» αλλά ρυθμιστικές δικλείδες ασφαλείας περισσότερο «συντηρητικές παρά ριψοκίνδυνες, περισσότερο εμπειρικές και λιγότερο ιδεοληπτικές. […]», με την «σταθερότητα (των επιλογών) να είναι όσο σημαντική όσο η καινοτομία».

Μεταφρασμένα σε γλώσσα δαρβινική: χρειάζεται να αφήσουμε τα παιχνίδια των χρηματοοικονομικών επιλογών να διαδραματιστούν. Μια θα επικρατεί η λεγόμενη σταθεροποιούσα επιλογή, όπου ο μέσος όρος (πιο συντηρητικός) θα ευνοείται ενώ τα ακραία φαινόμενα (με ρίσκο) θα καταδικάζονται. Μια θα ενισχύεται η κατευθύνουσα επιλογή με τις ακραίες περιπτώσεις (σαν καινοτομία) τώρα να ευνοούνται, αναγκάζοντας το μέσο όρο να μετατοπιστεί προς αυτές για να επέλθει πάλι ισορροπία και σταθεροποιούσα επιλογή. Ακόμα και μπροστά στη λεγόμενη διασπαστική επιλογή μπορεί να βρεθούμε, όπου οι ακραίες περιπτώσεις ενός φαινομένου θα ευνοούνται χωρίς να συγκλίνουν ποτέ, δημιουργώντας τελικά ριζικά διαφορετικά προϊόντα. Όλα παίζουν και τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο. Τελικό σκορ: 0-3 υπέρ του προσφιλούς Δαρβίνου.

Συμπέρασμα και ερώτηση αυτής της διπλής ανάγνωσης.

Μέσα από όλο αυτό το μπλαμπλά, διαγράφεται ότι η δυναμική της θεωρίας του Δαρβίνου ταιριάζει, αν όχι με τη συνολική, τουλάχιστον με την οικονομική πραγματικότητα. Εσείς τι λέτε;

1) 9 είδη της Drosophila Melanogaster

10 σχόλια:

  1. εγώ λέω, φιλτατη phd, οτι το αρθρο σου εχει πολύ 'ζουμί' οπως παντα, και θα το διαβασω προσεκτικα αυριο οπως και την Καθημερινή με καθαρό κεφάλι.
    Α2m1 λοιπον και καλο βραδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. @mondouble. Τι θα έκανα χωρίς εσένα... Πολύ γέλασα με το Α2m1...είναι μια γλώσσα που δεν ξέρω.
    Κασλό βράδυ και σένα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Πολύ πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση..Η φύση πάντα μέσα απ' τον κανόνα της επιλογής ευνοεί το πιο ανθεκτικό είδος και αν θυμάμαι καλά είναι συνήθως το πιο 'ταπεινό' φαινομενικά. Μέσα όμως από την πορεία αυτή 'θυσιάζονται' άλλα είδη. Η φύση μέσα στην σοφία της είναι αμείλικτη. Στην σημερινή κοινωνία θα έπρεπε να γίνει το ίδιο για να 'ίσορροπήσει' η οικονομική κατάσταση. Δεν νομίζω όμως ότι οι μηχανισμοί της και τα πολλά συμφέροντα θα της το επιτρέψουν. Εννοώ ότι ναι μεν οι πιο ευπροσάρμοστοι (άτομα και επιχειρήσεις) θα επιβιώσουν αλλά δυστυχώς επειδή η κοινωνία δεν είναι τόσο τυφλά δίκαιη όσο η φύση θα αναπτύξει στρεβλούς μηχανισμούς επιβίωσης των ισχυροτέρων άρα θα οδηγηθεί σε ένα φαύλο κύκλο..Ισως λέω βλακείες όμως μ' άρεσε το άρθρο σου. Νομίζω έχεις καταλάβει πλέον ποιός/α είμαι..:-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Διαβαζοντας την δικη σου αναγνωσή μου ηρθε ξανα στο μυαλο η εξης απαντηση του Χριστου Παπαδημητριου (οπως καταλαβαινεις εκανα και εγω τη δικη μου αναγνωση) :
    -Θεωρείτε σημαντικό να μεταδίδεται η γνώση με προσιτό τρόπο;
    -Αυτό θα έπρεπε να είναι ο στόχος κάθε δάσκαλου. Να κάνει τη γνώση κάτι απλό και οικείο στην αρχή, ελκυστικό και μυστηριώδες στη συνέχεια, μετά μια πρόκληση και πρόσκληση, μέχρι, στο μεταπτυχιακό επίπεδο, να επέλθει η εξάρτηση. Και το να λες ιστορίες κάνει τη μετάδοση τόσο πιο εύκολη κι ευχάριστη και για τα δύο στρατόπεδα.

    Οποτε με χαροποιει ιδιαιτερα που οι λαμπτηρες σου ειναι ολοι οκ και προεκτεινεις με αυτο τον τροπο το αρθρο του Τσουκα. Πανω στο θεμα, διερωτώμαι εαν οι φιλοι μας τα υπολοιπα εμβια εχουν το χαρακτηριστικο της απληστιας και της φιλοδοξιας να καθοριζει τη συμπεριφορα τους...
    Sa m1TrS!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @luminol.
    Eπιτέλους, απέκτησα δίκτυο ξανά!!
    Σε κατάλαβα τώρα άτιμο πλάσμα…και χαίρομαι που βρίσκεις ενδιαφέρον εδώ.
    Η φύση λοιπόν ευνοεί τον καλύτερα προσαρμοσμένο είδος και δεν είναι θέμα δικαιοσύνης ή σοφίας. Τώρα στα οικονομικά, φαίνεται πως η εποχή απαιτεί αυτή την δαρβινικού τύπου ευλυγισία και ας υπάρχει τίμημα που θα έχει, ακόμα και στους ισχυρότερους όπως λες. Δεν είδες χτες τι έγινε με την Τζένεραλ Μοτορς; Τέλος πάντων, δεν ξέρω οικονομικά…απλά η ανάγνωση του άρθρου μου έφερε παραλληλισμούς στο νου που λεν κάτι. Όπως μου είπαν, ο κος Τσούκας δείχνει να έχει επηρεαστεί από τον Δαρβίνο, είτε το ξέρει είτε όχι.
    Άσχετο, που είναι το μαύρο άλογο ε;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @mondouble.
    Διάβαζα πέρσυ στο Nouvel Obs ένα άρθρο για τον τρόπο που γράφουν γαλλικά οι νέοι,ιδίως στα sms κτλ. Τώρα κατάλαβα τι εννούσαν...και πολύ το διασκεδάζω maChr...

    Έχεις πάντα ένα καλό λόγο να πεις, ότι και να σερβίρω. Mrsi xaxaxa

    Ίσως τα χρησματοοικονομικά όπως είναι σήμερα να αποτελούν ένα είδος μεγάλου οικοσυστήματος, με μηχανισμούς λειτουργίας και αυτοελέγχου που ξεπερνούν την απληστία/ φιλοδοξία, που είχε μεχρι σήμερα...A life on its own, κάτι σαν το σύστημα/ τέρας de l'education nationale που ελέγχεται δύσκολα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Είχα βάλει μια αλλη εικόνα - προφιλ αλλά δεν βγαίνει, γιατί δεν ξέρω..Εχω πρόβλημα να συνδεθώ στο λογαριασμό google..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @luminol,
    Δεν πειράζει. Πετυχημένη και αυτή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. 23andmeκαιμετατι; το σχολιο μου ερχεται σε συνδεση με το παραπανω ποστακι σου. συγνωμη που δεν εχει σχεση με το τρεχον θεμα μας αλλα βρηκα ενα αρθρο στους new york times που σκεφτηκα οτι θα σου αρεσει
    http://www.nytimes.com/2008/11/11/science/11gene.html?emc=eta1

    οσο για τις τρεχουσες εξελιξεις θα επανελθω. πρεπει να σκεφτω. ελπιζω να μην ειναι 10 ποστ μετα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. @maria.
    Σ'ευχαριστώ πολύ που με σκέφτηκες και μου έστειλες αυτή την αναφορά.Καλή είναιόντως.
    Έχω ρήξει το ρυθμό γραφής δραματικά, οπότε μην ανησυχείς, βάλε σχόλιο όποτε θες.
    Καλό βράδυ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή