ΚΛΕΙΣΤΟ

Καλό Πάσχα σε όλους σας.

Επιστρέφω σε λιγάκι.

...Επιστρέφω;

…μμμμ…

...ίδωμεν.

Y.Γ. άσχετο:

«Αν υπάρχει κάτι που επιθυμείς,/ θα υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώνεις./ Αν υπάρχει κάτι για το οποίο μετανιώνεις,/ θα υπάρχει κάτι που θυμάσαι./ Αν υπάρχει κάτι που θυμάσαι,/ δεν υπήρξε τίποτα για το οποίο να μετανιώνεις./ Αν δεν υπήρξε τίποτα για το οποίο να μετανιώνεις,/ δεν υπήρξε τίποτα που να επιθυμείς».

[If there is something to desire,/there will be something to regret./If there is something to regret,/there will be something to recall./If there is something to recall,/there was nothing to regret./If there was nothing to regret,/there was nothing to desire.΅]

Vera Pavlova

Τοξότης με ωροσκόπο Ταύρου αναζητά την τύχη του…

Όλοι οι εμπλεκόμενοι με το σκάνδαλο ντόπινγκ της εθνικής ομάδας άρσης βαρών έκαναν μάλλον ένα μεγάλο σφάλμα. Έπρεπε να είχαν ακούσει τις προσωπικές τους αστρολογικές προβλέψεις για το έτος 2008 ή τουλάχιστον να παρακολουθούσαν σε ημερήσια βάση τη live εκπομπή καμιάς αστρολόγου-επιστήμονα. Δε μπορεί…θα τους είχε προειδοποιήσει ότι παίζουν με το μπαρούτι …

Μια στιγμή όμως, επιστήμονα είπατε; Σαφώς, αφού οι αστρολόγοι θεωρούν ότι η αστρολογία είναι επιστήμη, και όχι απλώς μια πανάρχαια μαντική πρακτική. Όντως, δεν αναφέρονται σε τίποτα υπερφυσικό ή μεταφυσικό όπως η αριθμολογία, μαντική τύπου κρυστάλλινη μπάλα, χαρτομαντεία, καφεμαντεία, χειρομαντεία και tutti frutti! Το αντικείμενο μελέτης τους είναι ένας αστρονομικός χάρτης που σκιαγραφείται την ώρα που γεννιόμαστε. Πως το δημιουργούν και το μελετάνε είναι το θέμα γιατί ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη και η προσέγγιση της αστρολογίας αναιρεί αυτό ακριβώς που χαρακτηρίζει την επιστήμη.

Τι είναι όμως η επιστήμη;

Είναι η σχετική γνώση που έχουμε για φαινόμενα του έμβιου και άψυχου κόσμου. Την έχουμε αποκτήσει ακολουθώντας τρεις συντεταγμένες: την παρατήρηση, τον πειραματισμό και τους νόμους. Η παρατήρηση φαινομένων είναι όσο το δυνατόν πιο αμερόληπτη, με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια μέσω της μέτρησης και ανεξάρτητη από πίστη, συναίσθημα κλπ. Ο πειραματισμός απ’ την άλλη, είναι το σύνολο των παρατηρήσεων ενός φαινομένου που έχει γίνει κάτω από σαφέστατα προσδιορισμένες συνθήκες και που έχει χαρακτήρα επαναλήψιμο, προβλέψιμο αλλά και αναιρέσιμο. Όταν τα φαινόμενα που παρατηρούνται δείχνουν την ύπαρξη σταθερής σχέσης μεταξύ τους, τότε προτείνεται η ύπαρξη νόμων που θα τα ενώσουν.

Οι νόμοι εξακριβώνονται πάντα χωρίς δογματισμό, εφόσον είναι η δυνατότητα να αναιρέσεις τα συμπεράσματα σου που προσδίδει το επίθετο "επιστημονικό" σε μια θεωρία. Έτσι, η κάθε επιστημονική θεωρία μπορεί να ανατραπεί από μια εξαίρεση και να δώσει θέση σε άλλο νόμο πιο ακριβή. Η πρόοδος της γνώσης επιτυγχάνεται σταδιακά, περνώντας συνεχώς από το κόσκινο της κριτικής και της επιδοκιμασίας μέχρι να επιτευχθεί ομοφωνία απόψεων επί του θέματος.

Ορίστε ένα απλό παράδειγμα. Πιάσετε ένα πιάτο, βάλτε το στο ύψος των ματιών σας και αν το αφήσετε, το πιάτο θα πέσει. Μπορείτε να παρατηρήσετε την πτώση, να μετρήσετε την ταχύτητα πτώσης και να επαναλάβετε την άσκηση στον αιώνα τον άπαντα. Το αποτέλεσμα θα είναι πάντα ίδιο. Κομμάτια πορσελάνης στο πάτωμα. Μόνο αν αλλάξετε τις αρχικές συνθήκες και πάρετε ένα πλαστικό πιάτο π.χ. θα δείτε κάτι άλλο… Και ο λόγος της πτώσης είναι ο νόμος της βαρύτητας που εισήγαγε ο I. Newton πριν διακόσια χρόνια, ο οποίος δεν αμφισβητείται πλέον αν και η φυσική εξελίχθηκε δραματικά από την εποχή του Newton με την εμφάνιση της κβαντικής φυσικής και της θεωρίας της σχετικότητας.

Αντιθέτως, η αστρολογία στηρίζεται σε “γεγονότα”, που δεν παρατηρούνται, δεν είναι μετρήσιμα, ούτε μπορούν να επαναληφθούν πειραματικά από οποιονδήποτε. Μόνο οι ίδιοι αστρολόγοι μπορούν και δε συμφωνούν πάντα μεταξύ τους... Η αστρολογία ορίζει, χωρίς καμία απόδειξη αλλά ως δόγμα, ότι υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ του αστερισμού κατά τη μέρα της γέννησης μας, και τις ικανότητες ή την συμπεριφορά μας ακόμα και του πεπρωμένου μας…Αγνοεί παντελώς τις σχετικές αποστάσεις των πλανητών και των αστεριών, χρησιμοποιεί έναν απαρχαιωμένο και χωρίς αστρονομική ακρίβεια ηλιακό σύστημα με μόνο πέντε πλανήτες και δε μπορεί να εξηγήσει με τη σημερινή φυσική πώς τα αυθαίρετα επιλεγμένα αστέρια και οι πλανήτες μπορούν να μας επηρεάσουν!

Εντάξει, ο μη επιστήμονας άνθρωπος αναζητά συνήθως όχι επιστημονική γνώση αλλά προτιμά το συναίσθημα, το όνειρο, τη μαγεία και ψάχνει για εξηγήσεις γι’ αυτά που του συμβαίνουν και τον ξεπερνούν. Η αστρολογία τον ενώνει με το σύμπαν, του δίνει μια δικαιολογία για το παρόν, τον κατευθύνει για το μέλλον και τον διευκολύνει στην απλή ψυχολόγηση των ανθρώπων γύρω του…

Όμως, η επιστήμη (στην περίπτωση μας θα ήταν η αστρονομία) μπορεί να προσφέρει στον άνθρωπο πολύ περισσότερο από απλές γνώσεις και περισσότερη διαύγεια. Τον συνδέει και αυτή με το σύμπαν και του χαρίζει μια μαγεία πολύτιμη που στηρίζεται σε πραγματικά φαινόμενα (σκεφτείτε ότι είμαστε φτιαγμένοι από αστρική σκόνη…). Ερχόμαστε λοιπόν στο θέμα της μετάδοσης της γνώσης από τους επιστήμονες: δεν αρκεί η παρουσίαση των φαινομένων σαν ένα άμορφο σωρό από ατελείωτες λεπτομέρειες ή σαν μια φανταχτερή περιγραφή με σκοπό τον εντυπωσιασμό. Αυτό δεν κερδίζει «οπαδούς». Το ζητούμενο είναι να μεταδοθεί ένας τρόπος σκέψης και το νόημα/ "νόμος" πίσω από τα φαινόμενα, με άλλα λόγια να γίνει εκπαίδευση όπως εννοείται με τη λέξη “educate”. Από τα λατινικά e-ducere, το να οδηγείς προς τα έξω αλλά ή/και e-ducare, δηλαδή το να πλάθω ή να προπονώ. Προς τα έξω, πού όμως; Μήπως στην απεραντοσύνη που μας περιβάλει αλλά και μας κατοικεί;

Όσο για την ψυχολογική και αγχολυτική δράση της αστρολογίας…δεν έχουμε τίποτα καλύτερο να ακολουθήσουμε; Η αλήθεια της ύπαρξης και του πεπρωμένου μας σίγουρα δεν περιλαμβάνεται στις σελίδες ενός αστρολογικού εγχειριδίου. Είναι πολύ πιο κρυφή και μυστηριώδης από ότι νομίζουμε, και ανακαλύπτεται δύσκολα, αν ποτέ. Οπότε η πρόταση είναι «go get it» στον πραγματικό κόσμο και μη φοβάσαι τίποτα…

Μη σας πιάσω λοιπόν να διαβάζετε το ωροσκόπιο σας, γιατί θα σας μαλώσω…

Υ.Γ. Ευχαριστώ πολύ τον καθηγητή Watson και τη φίλη μου Π.Λ. για την έμπνευση.

TANGO PASSION

Αφού κατάφερα να βάλω τη βιοχημεία να ακροβατήσει, προτείνω τώρα τη χορευτική και την “tango fusion” μουσική προσέγγιση του συγκροτήματος Bajofondo, στο κομμάτι Par Bailar…Για να παραμείνουμε στο ίδιο ποιητικό-ακροβατικό πνεύμα. Καλή ακρόαση.

ΤΙ ΝΕΑ;

Georges Seurat, Le Cirque, 1891

Ένας σχοινοβάτης με το μονόκυκλό του κατηφορίζει πάνω σ’ένα τεντωμένο σκοινί, ισορροπεί δώδεκα πιάτα πορσελάνης Villeroy & Boch πάνω στο κεφάλι του, κρατάει ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί Pinot Noir Βουργουνδίας απ’ το ένα χέρι και ένα κρυστάλλινο ποτήρι Βοημίας απ’ το άλλο, σερβίρεται κρασί τραγουδώντας του Carl Orff την Carmina Burana O fortuna και χαμογελάει στην κοπέλα του απέναντι σπιτιού που τον επεξεργάζεται άναυδη…

Άσχετο; Κάτι θέλει να πει ο ποιητής όμως. Οι μεταφορές είναι χρήσιμες και μαγικές γιατί τα λόγια τους σε αγγίζουν εκεί που δεν το περιμένεις. Στο ανοχύρωτο κομμάτι σου. Μπαίνουν και εξαπλώνονται μέσα σου, ανοίγουν δρόμο δικό τους και δεν ξέρεις ποτέ ποιος θα είναι αυτός και που θα σε πάει.

Αυτή τη μεταφορά διαλέγω λοιπόν για να περιγράψω την ιλιγγιώδη πολυπλοκότητα του κάθε κυττάρου μας. Μια ακροβασία με συγχρονισμένες τόσες αντιδράσεις που σου κόβεται η ανάσα. Αντιδράσεις σύνθεσης και αποδόμησης μορίων. Αντιδράσεις παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας. Αντιδράσεις έκφρασης και μεταγραφής γονιδίων. Paroles, paroles… Ένα σύνθετο μπαλέτο με κύριες φιγουρίνες τα λιπίδια, τις πρωτεΐνες, τα σάκχαρα και τα πυρηνικά οξέα.

Τώρα που ξέρετε τι θαυματάκι είστε, δικαιολογήστε να είστε ποτέ άκεφοι;

Υ.Γ.: προσέξετε ότι ούτε μία σταγόνα κρασιού δεν έπεσε κάτω!

Διασκευή από κείμενο της Ch. Singer, N’oublie pas les chevaux écumants du passé, Editions Albin Michel 2005

ALLÔ, DOCTEUR …

Στρίβω το τιμόνι σήμερα, αλλάζω πορεία κατά 90 μοίρες και βάζω πλώρη για «το φαινόμενο placebο», γνωστό ιατροφαρμακευτικό λιμάνι, να μη βαρυστομαχιάσουμε κιόλας και μας πιάσει ναυτία.

Από τα λατινικά «να αρέσω» που υπονοεί ένα φάρμακο που δίνεται περισσότερο για να αρέσει παρά για να βοηθήσει ουσιαστικά τον ασθενή, το φαινόμενο placebo είναι πολύ απλά αυτό που συμβαίνει όταν έχεις έντονο πονοκέφαλο, παίρνεις ένα Panadol extra και μέσα σε δέκα λεπτά αισθάνεσαι καλύτερα. Φυσικά και δεν ευθύνεται το Panadol για τη βελτίωση της κατάσταση σου εφόσον το χάπι βρίσκεται ακόμα στο στομάχι σου. To ίδιο πράγμα συμβαίνει όταν παίρνεις ένα δισκίο βιταμίνης C και νιώθεις αναζωογονημένος, εφόσον δεν υπάρχει περίπτωση να πάσχεις από σκορβούτο. Αυτό που σου συμβαίνει είναι εντελώς υποκειμενικό, ναι, αλλά πραγματικό. Προκαλείται κατά κόρον από ένα σκεύασμα που δεν έχει αποδεδειγμένη φαρμακευτική δράση, όπως τα ομοιοπαθητικά, καλή ώρα, αλλά και από φάρμακα που έχουν φαρμακευτική δραστικότητα!

Στην πραγματικότητα, ο τρόπος που χορηγείται ένα φάρμακο, το πώς είναι η συσκευασία του (π.χ. τι χρώμα έχει το δισκίο), το κόστος (όσο ακριβότερο τόσο το καλύτερο) και αν είναι το πρωτότυπο ή ένα αντίγραφο φτηνότερο σε κόστος αλλά με ακριβώς την ίδια δραστική ουσία, επηρεάζουν την έκταση του φαινόμενου placebo και το τι θα μας φανεί τελικά πιο αποτελεσματικό. Ακόμα και η ονομασία ενός φαρμάκου από μόνη της μεταφέρει ιδιότητα placebo. Έτσι δεν είναι τυχαία ή επιλογή του ονόματος Viagra που αρχίζει με τη λέξη Virility (αρρενοπότητα) και τελειώνει περίπου όπως Niagara…

Η ιστορία δεν σταματάει εκεί. Όταν ένας γονιός φιλάει το σημείο που χτύπησε το μικρό παιδί του, και δια μαγείας σταματάει το κλάμα του παιδιού, δεν είναι το φιλάκι που το γιάτρεψε αλλά η ιδιότητα placebo που έχει το φιλί. Το ίδιο συμβαίνει όταν αμέσως μετά την επίσκεψη στο γιατρό, νιώθουμε ήδη καλύτερα. Εκεί ο ιατρός λειτουργεί ο ίδιος σαν placebo, γιατί κάθε θεραπευτική πράξη που συνοδεύεται με την ανάλογη ευαισθησία και σεβασμό προς τον ασθενή έχει πάνω σ’ αυτόν μια αναλγητική δράση σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.

Πως λειτουργεί αυτό το φαινόμενο; Καταρχάς, έχει βιοχημική βάση αφού έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με την απόκριση απ’ τον εγκέφαλο ουσιών που λέγονται ενδορφίνες οι οποίες παίζουν ρόλο στην ανακούφιση του πόνου. Ο δεύτερος μηχανισμός (“conditioning model”), ψυχολογικής φύσης, έχει να κάνει με το πώς έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε μια ιατρική παρέμβαση, να αντιδρούμε σε μια άσπρη μπλούζα ή στα φάρμακα (κάτι παρόμοιο με το κουδούνι στα πειράματα του Παβλόφ). Τέλος υπάρχει το μοντέλο της προσμονής- ανθυποβολής (“meaning” or expectancy model), όπου αντιδρούμε ανάλογα μ’ αυτό πού πιστεύουμε ότι πρέπει να συμβεί. Για παράδειγμα, σε σχετική μελέτη μοιράστηκε σε εθελοντές ένα υγρό (απλό νερό με ζάχαρη) λέγοντας ότι προκαλεί εμετό και το 80% των συμμετεχόντων αντέδρασε κάνοντας πραγματικά εμετό.

Ελαφριές παθήσεις που έχουν ψυχοσωματική αιτία ή που μπορούν να ιαθούν από μόνες τους σε λίγες μέρες απαντούν πολύ καλά στη χορήγηση placebo, βλέπε ημικρανίες, μετεγχειρητικοί πόνοι, μερικές δερματοπάθειες κτλ. Το φαινόμενο είναι τόσο αποδεκτό που για να βγει ένα φάρμακο στην αγορά, και να αξιολογηθεί αντικειμενικά η δράση του, πρέπει να υποβληθεί σε κλινικές μελέτες με το σύστημα διπλού τυφλού αρνητικού όπου ούτε ο ασθενής-πειραματόζωο αλλά ούτε ο ιατρός γνωρίζουν ποιο είναι το placebo και ποιο είναι το πραγματικό φάρμακο.

Καταλήγω λοιπόν στο εξής: τo φαινόμενο placebo δεν είναι κάτι μαγικό και ούτε αφορά μια ορισμένη μερίδα ευκολόπιστων ανθρώπων…. Είναι η απάντηση του οργανισμού μας σε μια συμβολική υπόδειξη και καθρεπτίζει τη ψυχοσωματική διάσταση μας. Όλοι είμαστε επιρρεπείς σ’ αυτό, άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο. Και αφού η δράση του placebo είναι λιγότερο «επιβαρυντική» και πιο «φυσική» από τα κλασσικά φάρμακα, τι πειράζει αν την ακολουθούν μερικοί; Με ‘γειά με χαρά τους. Έτσι, το να χαρακτηρίσει κανείς τη δράση για παράδειγμα της ομοιοπαθητικής ως δράση placebo (γιατί δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο εκτός και αν θέλουμε να ανατρέψουμε όλους τους νόμους της χημείας!) ίσως να μην είναι βρισιά. Πρόβλημα είναι όμως οι ιατροί-ομοιοπαθητικοί-ψευτοεπιστήμονες-ψευτοψυχολόγοι- τσαρλατάνοι που θέλουν να βαπτίσουν την τέχνη τους επιστημονική και εφάμιλλη της συμβατικής ιατρικής προσέγγισης, εισπράττουν ουκ ολίγα σε επίσκεψη, και δεν επιθυμούν οι ασθενείς τους να "ενηλικιωθούν" και να δουν με πιο σχετικό μάτι την αξία των συνταγογραφιών τους.

Η ΓΙΑΓΙΑ ΜΟΥ ΕΛΕΓΕ...

Ιστορία πρώτη. Χτες. Ο Ιούδας καταγόταν από το Καριώθ, κοντά στα Ιεροσόλυμα και ακολουθούσε πιστά τον Εβραϊκό Νόμο. Παρόλα αυτά ήταν αρκετά ανήσυχος ώστε να γίνει μαθητής του Ιησού και να τον αγαπήσει. Βρέθηκε όμως υπαρξιακά μετέωρος αφού ούτε το Νόμο μπορούσε πλέον να τηρήσει, ούτε τον Ιησού να πίστεψει απόλυτα. Υπέφερε από έναν έντονο εσωτερικό διχασμό και όχι από φιλαργυρία, επαναστατικότητα ή μίσος ενάντιον του Ιησού. Επεδίωξε λοιπόν να λύσει το πρόβλημα του με μια εξωτερική διευθέτηση. Παρέδωσε τον Ιησού στους διώκτες του με την ελπίδα ότι κατά τη διαδικασία της δίκης, Εκείνος θα τα κανόνιζε και θα αθωώνονταν. Έτσι, ακολουθώντας τον Ιησού, ο Ιούδας θα παρέμενε στη λογική του Νόμου, έστω και αναμορφωμένου αλλά ίδιας ουσίας, και δε θα χρειαζόνταν να έρθει σε ρήξη μ΄ αυτόν. Διαψεύσθηκε όμως οικτρά, οδήγησε στο θάνατο αυτόν που αγαπούσε και έτσι αυτοκτόνησε. [Ανάγνωση της προδοσίας του Ιούδα με ψυχολογικό γνώμονα και κατά την ερμηνεία του Στ. Ράμφου βλέπε αναφορά παρακάτω].

Ιστορία δεύτερη. Σήμερα. Ο Α. είναι 26 ετών. Ζει μόνος του και εργάζεται. Έχει μια κοπέλα εδώ και ενάμιση χρόνο. Η σχέση τους πάει καλά. Απ΄ την άλλη έχουμε τη μητέρα του, πολλά χρόνια χήρα. Μόνιμο πρόβλημα μεταξύ μητέρας και γιου η εμμονή της μάνας να παίρνει το παιδί της τηλέφωνο σαράντα φορές την ημέρα. Αφού προηγηθεί καβγάς, συμμορφώνεται η μάνα για ένα διάστημα και περιορίζεται σε μία κλήση τη μέρα αλλά σιγά-σιγά ξανακυλάει και φτου και απ’ την αρχή η ίδια ιστορία. Απ΄ ότι φαίνεται, η μάνα ζει έναν εσωτερικό ασυνείδητο διχασμό. Ξέρει ότι πρέπει να αφήσει το γιο της να “φύγει” αλλά απ΄ την άλλη θέλει να τον κρατήσει κοντά της. Δε μπορεί να αποφασίσει και προσπαθεί να λύσει το θέμα με μια εξωτερική διευθέτηση, επιτέλους να ηρεμήσει. Προτιμάει λοιπόν να σπρώξει το γιο της να αποφασίσει αντί για εκείνη σκηνοθετώντας καταστάσεις που φτάνουν τα πράγματα σε ρήξεις. Τι θα κάνει ο μικρός, θα πάει με τη "σπυριάρα" ή θα γυρίσει σε κείνη, οπότε θα έχει τη δικαιολογία ότι βγήκε ανώμαλο το παιδί, αλλά τι να κάνει;

Δεν έχουμε όλοι κάτι από τους πρωταγωνιστές αυτών των ιστοριών; Αδυνατούμε συχνά να λύσουμε τα εσωτερικά μας προβλήματα και κάνουμε κάτι παραπάνω από μια απλή μετατόπιση ευθυνών: σκηνοθετούμε καταστάσεις που φτάνουν τα πράγματα στα άκρα, ελπίζοντας έτσι να πάρουμε μια καθοδήγηση “απ’ έξω” την οποία θέλουμε να μας ανακουφίσει. Μάταιη η προσπάθεια. Γιατί το παιχνίδι του διλήμματος (που καταλήγει τελικά σε μια επιλογή ανάμεσα σε δυο πράγματα, σ΄ ένα ναι ή ένα όχι) είναι “ανάμεσα στο συμβιβασμό (στο Νόμο, στη μάνα του Α. κτλ) και στην ανάληψη της προσωπικής μας ευθύνης”. […]”Ανάμεσα στο να διακινδυνέψουμε για να κερδίσουμε τον εαυτό μας ή να συντριβούμε υπό το βάρος των δισταγμών, να προδώσουμε την βαθύτερη μας επιθυμία και να ισοπεδωθούμε υπό το βάρος των ενοχών”.

Με δύο λέξεις, να εγκαταλείψουμε τους αυτόματους πιλότους που αφήνουμε να μας κατευθύνουν και να γίνουμε μεταφορικά ο πατέρας και η μάνα του εαυτού μας...Quite a project! Σοφή η γιαγιά που μου έλεγε πάντα...να μου προσέχεις την (phd) ούλα.

Στέλιος Ράμφος, Το μυστικό του Ιησού, 2006, εκδόσεις Αρμός.