HAPPY 1st ANNIVERSARY! (ALMOST...)

Στους περαστικούς και τους τακτικούς αυτού του μπλογκ,
Σ' εκείνους που μου αφήνουν σχόλια και σ' όσους μου το λένε προσωπικά,
Λέω στου καθενός τ΄αυτί,

Ευχαριστώ.

Ευχαριστώ, για την αξία και τη χαρά που μου δίνετε.

ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΣΕ ΟΛΟΥΣ

ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΤΟ 2008

ΤΟ ΜΑΤΙ ΤΟΥ SAURON

Υπάρχει κάτι από μένα στο κάθε αστέρι,
Υπάρχει κάτι απ’ αυτό,
Που μέσα μου φέρω,
Μια κοινή ιστορία.
Αχώριστοι ο ένας απ’ τον άλλον.

Το σύντομο βίντεο που παραθέτω δείχνει λήψεις που πραγματοποίησε ο δορυφόρος Hirode, του διαστημικού ιαπωνικού πρακτορείου (JAXA) σε συνεργασία με Ευρωπαίους (ESA) και Αμερικανούς (NASA) ομολόγους, και ο οποίος περιστρέφεται γύρω από τη Γη σε τροχιά που του δίνει την βέλτιστη δυνατή όψη του άστρου Ήλιου (1).

Η ηλιακή επιφάνεια των 6 000 οC παρουσιάζει κοκκώδη όψη, με πιο σκοτεινά σημεία, απ’ τα οποία εκτοξεύεται ύλη, που επιστρέφει σχηματίζοντας κομψά τόξα. Τέλος, η δυναμική και μυστηριώδης ομορφιά του άστρου συμπληρώνεται με απεικονίσεις της ηλιακής άλου, η οποία έχει περιέργως θερμοκρασία πολύ πιο υψηλή από την επιφάνεια της ηλιακής μάζας.

(1) Nature, Snapshot, 2007, 446: 477.
(2) Το μάτι του Sauron.

ΣΑΝ ΜΙΑ ΣΟΝΑΤΑ TOY BACH

Θέλετε να σας πω μια όμορφη ιστορία;

Ελάτε να σας πάρω από το χέρι και να σας πάω στη χώρα των ηλικιών του ανθρώπου.
-“Μα τι μαγεία θα συναντήσουμε στο ταξίδι αυτό για να είναι όμορφη η ιστορία αυτή, αφού ξέρουμε τι θα βρούμε: χαρά, στιγμές ευτυχίας αλλά σίγουρα μελαγχολία, στεναχώρια και λύπη για ανεκπλήρωτα όνειρα και ατυχές πράξεις”.

Κι όμως, κι όμως εμπιστευθείτε με. Βρήκα πρόσφατα εκεί έναν ωραίο θησαυρό.

Σαν καλοί ταξιδευτές που περιεργάζονται τα τοπία που συναντούν καθώς τα διασχίζουν, ας ρίξουμε μια ματιά στα ίχνη της φθοράς στη σάρκα μας.

Πρώτος σταθμός, τα αόρατα σημάδια που δουλεύουν παράλληλα και σιωπηλά αλλά σταθερά, ένα ρολοι που δεν σταματάει ποτέ, στα διάφορα είδη κυττάρων που οικοδομούν τον οργανισμό μας. Χημικής ή φυσικής προέλευσης, εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες ενθαρρύνουν την κυτταρική γήρανση και επηρεάζουν την δομή του DNA. Η αποδόμιση οργανιδίων του κυττάρου πραγματοποιείται όλο και λιγότερα αποτελεσματικά και υπολείμματα παραμένουν που ‘μπουκώνουν‘ την καλή λειτουργία της μηχανής. Η ισορροπία μεταξύ των ελεύθερων ριζών που παράγουμε ή δεχόμαστε από το περιβάλλον και των αντιοξειδωτικών (ένζυμα και βιταμίνες) που τα καταπολεμούν ταράζεται υπέρ των πρώτων επιτρέποντας περισσότερη επίθεση στην κυτταρική μεμβράνη και στο DNA. Πρωτεΐνες με λειτουργικό ρόλο την προστασία από διάφορα στρες παράγονται σιγά-σιγά όλο και λιγότερο. Τέλος, πραγματοποιείται όλο και περισσότερο μη ελεγχόμενη αντίδραση μεταξύ σακχάρων και πρωτεϊνών με αποτέλεσμα να γίνονται λιγότερα εύκαμπτα τα αγγεία.

Και τα αόρατα σημάδια πληθαίνουν στην ένταση όλο και περισσότερο τόσο που κάποια στιγμή εμφανίζονται πλέον ορατά. Μια πιο βαθιά γραμμή στο μέτωπο, μια δυο άσπρες τρίχες, φακίδες που κατεβαίνουν στα χέρια, και ορίστε η ηλικία χτυπάει βαριά στην πόρτα μας.

Και λέμε πως η αντίστροφη μέτρηση ξεκίνησε, αναλογιζόμαστε τι δεν προλαβαίνουμε να κάνουμε και αναρωτιόμαστε που πηγαίνουμε.

Όχι, τινάξετε από πάνω σας την μελαγχολία που (ίσως) σας έπιασε. Δεν κοιτάζετε τα πράγματα με τον σωστό φακό. Σ’ άλλο συμβολικό επίπεδο πρέπει να περπατήσουμε για να λύσουμε αυτόν τον κόμπο.

Βάλτε να ακούσετε την εκκλησιαστική μουσική τοu Bach. Ένα μελωδικό θέμα ξεκινάει, αναπτύσσεται, πάλλεται και μπαίνει εμβόλιμα ένα καινούργιο στοιχείο που αλλάζει την αναπνοή της μουσικής αλλά το θέμα μένει ίδιο. Ενα σπιράλ από ατελείωτες παραλλαγές και απίθανους συνδυασμούς, με αρχή τέλος και ραχοκοκαλιά, να η μεταφορά της ζωής. Στο χαρούμενο παιδάκι που ήμουν και έπαιζε, ακολουθεί η έφηβη με τις ατελείωτες αναζητήσεις, και έρχεται η νέα γυναίκα, η νέα μητέρα, η ώριμη γυναίκα κτλ μέχρι το τέλος. Και όλα αυτά τα πρόσωπα που εναλλάσσονται το ένα μετά το άλλο κρατάνε όλα το ίδιο μοναδικό νήμα, και σηματοδοτούν όχθες. Το πέρασμα απ΄ την μια όχθη στην άλλη είναι όλη η δοκιμασία. Γιατί δύσκολες έως επώδυνες μπορεί να είναι αυτές οι μεταβάσεις. Δύσκολο να μην είσαι πια παιδί, να το θάβεις, να αφήνεις τα νιάτα και να τα θάβεις και αυτά... αλλά ακόμα ποιο επώδυνο είναι να πηγαίνεις κόντρα στο ρεύμα. Κάθε πέρασμα και ένας θάνατος. Αφήνω αυτό που ήξερα και προχωρώ προς το άγνωστο προς κάτι που δεν ξέρω.

-“Δεν μας δώσατε την μαγεία του ταξιδιού”

Μην βιάζεστε, έρχεται το καλύτερο.

Κάθε πέρασμα είναι μια δοκιμασία για να δείξουμε εμπιστοσύνη στο ταξίδι. Γιατί να διστάσω προς την ηλικία αφού στα προηγούμενα ταξίδια, έφτασα σε όχθες όλο και πιο πλούσιες σε εμπειρίες και νόημα;

Γιατί για να ωριμάσει το φρούτο πρέπει να πεθάνει το λουλούδι. Και το τελικό φρούτο είναι η κατανόηση του νοήματος της ζωής.

Λοιπόν, άξιζε τον κόπο να έρθετε μαζί μου?

ΚΑΠΟΥ ΣΑΣ ΞΕΡΩ

Hierodoula patillifera

-“Μου φαίνεται ότι έχουμε ξανασυναντηθεί...
Όχι;
Κάνετε κλικ στη φωτογραφία μου και κοιτάξετε με καλύτερα…
Λοιπόν… δεν σας θυμίζω ΤΙΠΟΤΑ;

Κρίμα...

Tο δικό σας κεφάλι μου λεει κάτι όμως..."

STRONGER THAN ME

Καιρός να ξαναπιάσω ένα θέμα επιστημονικό, όχι τίποτα άλλο, αλλά θέλω να ξεκουραστώ μέσα σε λίγη σαφήνεια και αυστηρότητα έκφρασης. Μην φοβηθείτε όμως, αυτό θα είναι μόνο για λίγο. Το θέμα που διάλεξα είναι ιδανικό για μεταμοντέρνες αυθαιρεσίες φιλοσοφικού τύπου...So be it, κλωνοποίηση είναι το επόμενο κομμάτι. Το γράφω κάτω από τους ήχους της φωνής της Amy Winehouse οπότε μιλάμε για έμπνευση...

Ας φανταστούμε ένα τρένο με τρεις κατηγορίες βαγονιών. To τρένο αντιπροσωπεύει το σύνολο των επιστημονικών προσπαθειών που γίνονται με τα προγονικά κύτταρα τα οποία ηχούν σαν μαγική κουβέντα: κατόπιν κλωνοποίησής τους και κατάλληλης ανάπτυξης θα είναι πανάκεια για όλες τις ασθένειες, ανασύσταση κατά βούληση όλων των οργάνων ή ιστών, αυτά δε μας υπόσχονται στα σχετικά ρεπορτάζ;

Στη τρίτη θέση, την πιο λαϊκή, βρίσκουμε τα ενήλικα προγονικά κύτταρα, σκόρπια σε διάφορους ιστούς και όργανα όπως το δέρμα. Λειτουργούν στον οργανισμό σαν ανταλλακτικά κομμάτια για τυχόν ανάγκη ανανέωσης και έχουν κρατήσει ένα ελάχιστο δυναμικό από την αρχική τους πλαστικότητα για να διαφοροποιηθούν, αρκετή όμως για να μπορούν να δημιουργήσουν υπό τις κατάλληλες συνθήκες μέχρι και καρδιακό ιστό.

Στο δεύτερο βαγόνι, της μπουρζουαζίας, είναι κύτταρα προγονικά με πολύ μεγαλύτερη πλαστικότητα απ’ αυτά της τρίτης θέσης και είναι από εμβρυακά κύτταρα μεταξύ 5 και 7 ημερών. Ακόμα παρθένα και πολυδυναμικά, τα κύτταρα αυτά μπορούν να μετατραπούν σε διάφορα όργανα ή μέρος οργάνου, εφόσον λάβουν το σωστό ερέθισμα για να αρχίσουν την διαφοροποίηση τους. Μ’ ένα κίνδυνο: “το μαγείρεμα” τους θέλει και το κατάλληλο χέρι για να μην εκδηλωθεί κίνδυνος καρκινοποίησης από ένα προγονικό κύτταρο όχι σωστά ενεργοποιημένο. Γιατί σ’ αυτή την περίπτωση, το εμβρυακό κύτταρο θα κάνει αυτό που είναι προγραμματισμένο να κάνει, έναν ολόκληρο οργανισμό χωρίς σχέδιο όμως – και θα φτιάξει έναν όγκο απ’ όλους τους τύπους ιστών.

Τέλος, στη πρώτη αριστοκρατική θέση θα είχαμε τα απόλυτα αρχέγονα κύτταρα, την αφρόκρεμα, που προέρχονται από ανθρώπινο κλονωποιημένο έμβρυο, και που φέροντας το ίδιο γενετικό υλικό με τον δότη-ασθενή εξαλείφουν τον κίνδυνο απόρριψης του δημιουργημένου ιστού/ οργάνου. Τέτοιες εργασίες σε ζώα έχουν πετύχει – θυμάστε την Dolly- αλλά ευτυχώς στον άνθρωπο είναι ακόμα στον τομέα της επιστημονικής φαντασίας- απάτης.

Ωραία. Τώρα έχουμε οπλιστεί με πέντε γνώσεις για το θέμα. Τι άλλο χρειαζόμαστε για να μπορούμε να σταθούμε σε μια συζήτηση ειδικών και να νοιώθουμε μέσα στα πράγματα, συνειδητοί πολίτες και όχι απλοί παρατηρητές; Μια δόση φιλοσοφικής τοποθέτησης νομίζω που θέλω να ακουμπήσω θέτοντας δυο τρεις ερωτήσεις. Teach me tonight λεει η Amy.

Και πάμε.

Ποια κριτήρια ακολουθούμε για να αξιολογήσουμε κάτι ή κάποιον; Καταρχάς, η φύση του αντικειμένου καθ’ αυτό μας βοηθάει. Το παιδί μας. Ένας συγγενής είναι κάτι που έχει αξία χωρίς αμφιβολία. Το δυναμικό του πράγματος έχει και αυτό σημασία, δηλαδή σε τι μπορεί να εξελιχθεί. Ένα σπίτι που χτίζουμε, ένα παιδί που μεγαλώνουμε, μια σχέση που αναπτύσσεται. Τέλος, αξία παίρνει κάτι από την αξία που του δίνουν οι άλλοι. Τα φυλαχτά που έχει μια φυλή της Αφρικής ή του Αμαζονίου φτιαγμένα από ευτελή υλικά αλλά με μεγάλη συμβολική αξία πρέπει να αντιμετωπίζονται από τους μη ιθαγενείς σαν κάτι πολύ σημαντικό και πολύτιμο.

Αν εφαρμόσουμε αυτά τα κριτήρια στο έμβρυο, τι γίνεται ;

Για εκατομμύρια ανθρώπους το έμβρυο αντιπροσωπεύει μια απίστευτη αξία συμβολική γιατί αντικατοπτρίζει ένα μέρος της ανθρωπότητάς τους. Ο φυσικός προορισμός ενός εμβρύου είναι, εφόσον επιβιώσει, ένας και μόνο, μια ανθρώπινη ζωή και τίποτα άλλο. Όν απόλυτα μοναδικό. Κάθε επέμβαση στο ανθρώπινο έμβρυο λοιπόν πρέπει να αξιολογηθεί υπό το πρίσμα αυτής της αξίας και αυτό δεν είναι ηθικά ουδέτερο.

Έτσι, η γνώμη μου είναι ότι η πρώτη θέση στο τρένο είναι ηθικά μη επιτρεπτή. Προτιμώ το τρίτο βαγόνι και ας μη είναι trendy, και όσον αφορά το δεύτερο βαγόνι το συζητάω, γιατί εκεί μπορεί να χρησιμοποιηθούν ανθρώπινα έμβρυα που μένουνε στα αζήτητα μετά από τις διαδικασίες τεχνητής γονιμοποίησης και κάθονται στο υγρό αζώτου, περιμένοντας τον θάνατο. Η χρήση τους θα τους πρόσδιδε ξανά μια αξία αφού θα συμμετείχαν σ’ ένα ανθρώπινο επίτευγμα που ίσως θα σώσει ζωές, όπως ένα πτώμα μπορεί να σώσει ανθρώπινες ζωές με την μεταμόσχευση.

Back to black. Δεύτερη ερώτηση στην οποία θα αναφερθώ ακροθιγώς. Αυτό που είναι καλό για την επιστήμη είναι καλό εξ’ ορισμού; Η ανάπτυξη ενός επιστημονικού κλάδου επιτρέπεται ανεξαρτήτως αντικειμένου και δικαιολογείται μόνο και μόνο από τον στόχο του; Με άλλα λόγια, ο στόχος δικαιολογεί τις πράξεις; Ή μήπως η ελευθερία της επιστήμης έχει τα ίδια όρια με αυτά του καθενός μας, δηλαδή σταματάνε εκεί που αρχίζεις να θίγεις την ελευθερία του άλλου;

Love is a losing game. Goodnight to you all.

Shut...silence

ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ versus ΑΠΟΓΕΙΩΣΗ

Καμιά φορά πέφτουμε στα μαλακά,
Άλλες πάλι προσγειωνόμαστε ανώμαλα,
Τι πειράζει όμως, αν έχουμε φτερά να ξαναπετάξουμε;

LUCY in the SKY with DIAMONDS

Από την Βαβυλώνα στους Μάγια και έως σήμερα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών είναι ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που συναντάμε σ’ όλες σχεδόν τις κοινωνίες. Δεν θα σας πάω στα μονοπάτια εξήγησης του πώς αυτές οι ουσίες τινάζουν στον αέρα τις λειτουργίες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την μνήμη, την επιβράβευση, την ευχαρίστηση και τις αποφάσεις, δημιουργώντας ένα καταστροφικό σχήμα μη ελεγχόμενης επιθυμίας, την εξάρτηση. Ούτε θα συζητήσω αν υπάρχει ή όχι γενετική προδιάθεση στη χρήση τους. Τεράστια βήματα στην κατανόηση της εξάρτησης έχουν γίνει χάρη στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Η ερώτηση που θέτει ο J. Diamond στο βιβλίο "The rise and fall of the third chimpazee" είναι διαφορετική: τι είναι αυτό στην ανθρώπινη φύση που μας σπρώχνει να δοκιμάσουμε. Γιατί αγνοούμε συνειδητά την γνώση που έχουμε για τις βλαβερές συνέπειες από τη χρήση οινοπνεύματος, νικοτίνης, κοκαΐνης κτλ. και περιφρονούμε τον κίνδυνο εθισμού; O λόγος είναι μόνο σε κοινωνικούς, ψυχολογικούς και πολιτισμικούς παράγοντες ή μήπως υπάρχει κάτι άλλο πιο βαθιά μέσα μας;

Ας μεταφερθούμε στον τομέα των διαφημίσεων για ποτά και τσιγάρα για να δούμε πως υπάρχουν εκεί διαχρονικά μηνύματα στα οποία βασίζονται οι εταιρίες για να κάνουν ελκυστικά αυτά τα προϊόντα κι ας είναι διαμετρικά αντίθετα με την πραγματικότητα. Έτσι, ενώ ξέρουμε ότι ο καπνός μειώνει την αθλητική δραστηριότητα και προκαλεί καρκίνους και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, προωθείται ακόμα και σήμερα ότι το κάπνισμα συνδέεται με ακμαία αθλητική ικανότητα. Άλλες διαφημίσεις μας δίνουν την εντύπωση πώς το κάπνισμα προσθέτει ακαταμάχητη γοητεία και προσφέρει επιτυχία στον άλλο φύλο, ενώ ένας μη καπνιστής ξέρει πως είναι το φιλί ενός καπνιστή. Ένα ποτήρι ουίσκι θα πρέπει να προσθέτει ανδρισμό παρόλο που είναι γνωστό ότι το οινόπνευμα επηρεάζει την σεξουαλικότητα, και φέρνει έως και ανδρική ανικανότητα. Τι λογική υπάρχει λοιπόν πίσω απ’ τις διαφημίσεις αυτές, γιατί “πιάνουν” και πώς μπορεί να σχετιστεί αυτό με την ερώτησή μας;

Ένα άλλο αξιοσημείωτο διαφημιστικό παράδοξο υπάρχει όμως στον κόσμο των ζώων και συγκεκριμένα στις συμπεριφορές που δείχνουν εκ πρώτης όψεως σοβαρές αδυναμίες αλλά για να έχουν επικρατήσει, τα οφέλη θα είναι μεγαλύτερα απ’ το κόστος. Για παράδειγμα, η γαζέλα μπροστά στο λιοντάρι δεν το βάζει αμέσως στα πόδια αλλά κάνει πρώτα μια επίδειξη επί τόπου μικρών αλμάτων, που φαινομενικά την βάζει σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Τα παραδείσια πουλιά με το φτέρωμα τους δυσκολεύονται στις κινήσεις τους, αλλά το διαφημίζουν επιτυχώς στις θηλυκές. Γιατί έχουμε τέτοιες αντιφατικές συμπεριφορές; Μια ενδιαφέρουσα θεωρία που προσπαθεί να τις εξηγήσει είναι η εξής: ακριβώς επειδή αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν ρίσκο, το ζώο στέλνει σήμα ανωτερότητας. Με την συμπεριφορά της, η γαζέλα υποδηλώνει στο λιοντάρι ότι είναι τόσο γρήγορη που μπορεί να του ξεφύγει ακόμα και αν του δώσει αρχικό χρόνο, οπότε καλά θα κάνει να φύγει. Απ’ την άλλη, τα αρσενικά παραδείσια πουλιά διαφημίζουν στην ουσία τα φανταστικά γονίδια τους αφού καταφέρνουν να επιζούν με τέτοιο φτέρωμα.

Μήπως λοιπόν η κλίση μας προς το να δοκιμάζουμε χημικές ουσίες ανεξάρτητα απ’ τα ρίσκα, έχει να κάνει και μ’ ένα αρχέγονο ζωικό ένστικτο που μας οδηγεί στο να σκεφτόμαστε ασυνείδητα πως με την επικίνδυνη συμπεριφορά που καταφέρνουμε και ξεπερνάμε στέλνουμε σήμα προς τους γύρω μας ότι είμαστε ανώτεροι; Και ανώτερος σημαίνει για τον δυτικό έφηβο ή το νέο ενήλικα μια θέση στη κοινωνία και καταξίωση απ’ το άλλο φύλο. Μπόρεσα και ξεπέρασα την ασφυξία της πρώτης ρουφηξιάς καπνού ή τη δυσφορία του πρώτου ποτού και μεγάλωσα; Βέβαια, στη περίπτωση του ανθρώπου, και αυτό είναι μοναδικό στο είδος μας, τα οφέλη δεν υπερβαίνουν τις ζημιές.

Σ’ ένα κόσμο τεράστιο και ανώνυμο πού να βρεις πάντα τα σημεία αναφοράς που να σηματοδοτούν και να καταξιώνουν την ενηλικίωση;

Υ.Γ.1 : Εικόνα/Πίνακας του Ernst Haeckel, 1904, Humming birds (Trochilidae)

Υ.Γ.2 : Ref. Jared Diamond, The rise and fall of the third chimpanzee και Times magazine European edition 10/09/07 "The science of addiction".

Υ.Γ.3 : για να διασκεδάσετε κιόλας, ορίστε και διαφήμισεις του '50 με τα διαχρονικά μηνύματα που λέγαμε...

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Vicenzo Campi (1536-1591). The ricotta eaters

Η ζωή αποκαλύπτεται μόνο σ’ όσους έχουν τις αισθήσεις σε επαγρύπνηση και προχωρούν, σαν αιλουροειδή σε εγρήγορση, προς κάθε σήμα.

Να περιεργάζομαι, να κοιτάω, να παρατηρώ…
Να χαϊδεύω, να πιάνω, να κρατάω, να σφίγγω, να ακουμπώ…
Να μυρίζω, να εισπνέω, να αναπνέω…
Να ακούω, να διακρίνω...
Kαι να γεύομαι…

Όλα στη γη μας καλούν, μας φωνάζουν αλλά τόσο διακριτικά που τις περισσότερες φορές περνάμε δίπλα χωρίς να αντιληφθούμε τίποτα. Βαδίζουμε πάνω σε θησαυρούς και δεν το προσέχουμε. Και όμως, οι αισθήσεις μας επαναφέρουν στο νόημα.

Προσαρμογή και μετάφραση από λόγια της Ch. Singer

REMAKE

Ποιος ξυπνώντας το πρωί, σκέφτεται ότι θα ’θελε να υποφέρει όλη μέρα; Άμεσα ή έμμεσα, συνειδητά ή ασυνείδητα ότι κάνουμε, ότι επιλέγουμε, ότι ονειρευόμαστε στην ζωή μας πηγάζει από την βαθιά ανάγκη που έχουμε ευεξίας και ευτυχίας. Τι είναι όμως η ευτυχία, σε αντίθεση με την ευχαρίστηση και πως πρέπει να κατευθύνουμε την αναζήτηση μας; Μπορούμε να καλλιεργήσουμε την κλίση μας γι’ αυτήν όπως καλλιεργούμε τις γνώσεις και την εξυπνάδα μας; Μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που το μυαλό μας δέχεται την πραγματικότητα και να το εξασκήσουμε ώστε να μη επηρεάζεται από αρνητικά συναισθήματα; Ερωτήματα που μας ταλαιπωρούν ολόκληρη ζωή και στα οποία μπορεί να μην απαντήσουμε ποτέ αν δεν το επιδιώξουμε.

Σε συνέχεια ενός παλαιότερου post περί συνθετικής ευτυχίας, σας προτείνω τώρα την ομιλία του γεννημένου Γάλλου Matthieu Ricard, καλεσμένος σ’ ένα συνέδριο TED αφιερωμένο στις γνωσιακές επιστήμες. Ξεκίνησε ως μοριακός βιολόγος στο Γαλλικό Ινστιτούτο Παστέρ, έκανε τη διδακτορική του διατριβή με τον François Jacob, βραβείο Νόμπελ Ιατρικής το 1972, για να τα παρατήσει όλα κατόπιν ενός ταξιδιού στο Θιβέτ και να γίνει μοναχός βουδιστής από το 1972. Επίσημος διερμηνέας για τη γαλλική γλώσσα του Δαλάï Λάμα, φωτογράφος, γνωστός συγγραφέας ζει και δραστηριοποιείται στα Ιμαλάϊα. Μεσολαβεί μεταξύ βουδιστών και ερευνητών στις γνωσιακές επιστήμες και συνεργάζεται σε επιστημονικές μελέτες(1, 2), και η φήμη του τον έχει καθιερώσει αν όχι ως « ο ευτυχέστερος του κόσμου» τουλάχιστον ως ένας ευτυχισμένος άνθρωπος...

EINSTEIN'S RIDDLE

Δεν ξέρω αν αυτή η σπαζοκεφαλιά είναι πραγματικά του Einstein, είναι όμως μια καλή άσκηση λογικής...Για όσους έχουν χρόνο να χάσουν ή αγαπούν αυτού του είδους τα παιχνίδια...

Έχουμε και λέμε:
1) Σε ένα δρόμο υπάρχουν πέντε σπίτια στη σειρά, το καθένα βαμμένο με πέντε διαφορετικά χρώματα.
2) Στο κάθε σπίτι ζει ένας άνθρωπος με διαφορετική εθνικότητα.
3) Ο καθένας από τους πέντε ιδιοκτήτες πίνει ένα διαφορετικό ποτό, καπνίζει μια διαφορετική μάρκα πούρου και συντηρεί ένα διαφορετικό κατοικίδιο. Κάποιος έχει ένα Carassius auratus auratus.

Η ερώτηση είναι: Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης του χρυσόψαρου;

Απαραίτητες πληροφορίες:
1. Ο Βρετανός ζει σ’ ένα Κόκκινο σπίτι..
2. Ο Σουηδός έχει για κατοικίδια σκυλιά.
3. Ο Δανός πίνει τσάι.
4. Το Πράσινο σπίτι είναι αριστερά του Άσπρου σπιτιού.
5. Ο ιδιοκτήτης του Πράσινου σπιτιού πίνει καφέ.
6.Ο ιδιοκτήτης που καπνίζει Pall Mall εκτρέφει πουλιά.
7. Ο ιδιοκτήτης του Κίτρινου σπιτιού καπνίζει Dunhill.
8. Ο άνθρωπος που μένει στο κεντρικό σπίτι πίνει γάλα.
9. Ο Νορβηγός μένει στο πρώτο σπίτι.
10.Ο άνθρωπος που καπνίζει The Blends μένει δίπλα σ' αυτόν που έχει γάτες.
11. Ο άνθρωπος που έχει άλογα ζει δίπλα στον άνθρωπο που καπνίζει Dunhill.
12. Ο άνθρωπος που καπνίζει Blue Master πίνει μπύρα.
13.Ο Γερμανός καπνίζει Princes.
14. Ο Νορβηγός ζει δίπλα απ’ το Μπλε σπίτι.
15. Ο καπνιστής των The Blends έχει για γείτονα αυτόν που πίνει νερό.

Καλή τύχη!

Η απάντηση εδώ

Α ΛΑ ΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑ

Μαύρες τελίες,
Κίτρινη κουκκίδα,

Πράσινα μεγάλα φύλλα.

Τρία χρώματα συνθέτουν τη μοναξιά.

ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΕΣ ΕΙΚΑΣΙΕΣ

Τι κοινό υπάρχει μεταξύ των δυο προτάσεων, “Έχω ομοζυγωτική μετάλλαξη στην Connexin-26 και γι'αυτό είμαι κουφός” και “Μιλάω κινέζικα”; Τίποτα, θα απαντήσετε. Εκ πρώτης όψεως, έχετε δίκιο. Αν πούμε ότι αυτές οι προτάσεις συμβολίζουν αντίστοιχα τις έννοιες “γονίδιο” και “πολιτισμός”, τότε όντως αυτές οι έννοιες αντιτάσσονται στο μυαλό μας. Έτσι, η αναφορά στα γονίδια, μας παραπέμπει σ’ αυτό που είναι προκαθορισμένο μες στον οργανισμό μας, σ’ αυτό που δεν μπορούμε να αλλάξουμε κατά την διάρκεια της ζωής μας. Αντίθετα, η ιδέα της κουλτούρας μας φέρνει στο νου κάτι μεταβλητό, οι άπειρες διαφορές στα πιστεύω, οι συμπεριφορές και τα κοινωνικά όρια που πλάθουν το κάθε άτομο. Το “φυσικό” έναντι του “πολιτισμικού” ή “το κληρονομικό” έναντι του “επίκτητου”. Μήπως όμως υπάρχει σχέση μεταξύ τους και αν ναι ποια;

Για να απαντήσουμε ας πιάσουμε το νήμα του συναρπαστικού μυθιστορήματος που είναι η ιστορία της εξέλιξης από το πρώτο κύτταρο έως το σημερινό άνθρωπο. Σ' αυτό, ο κυρίαρχος μηχανισμός είναι η φυσική επιλογή ή οποία ορίζεται ως εξής: η επικράτηση του πιο ικανού, με την διατήρηση των διαφοροποιήσεων που θα επιφέρουν σε ένα οργανισμό ένα αναπαραγωγικό προτέρημα. Σ’ αυτή την διαδικασία τα γονίδια παίζουν ρόλο κλειδί αφού είναι το υπόστρωμα που επιτρέπει την μεταφορά των χαρακτηριστικών από ένα άτομο σε άλλο. Με την πάροδο του χρόνου οι γονιδιακές μεταλλάξεις, οι διαφορετικοί συνδυασμοί των γονιδίων και οι ανακατατάξεις των χρωμοσωμάτων που τα περιέχουν, φέρνουν όλο και περισσότερη διαφοροποίηση στον έμβιο κόσμο. Όσοι είναι καλά προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους, επικρατούν, άλλοι εξαφανίζονται και καινούργια είδη εμφανίζονται.

Οι συνδυασμοί γονιδίων αρκούν για να εξηγήσουν το μοναδικό φαινόμενο της εμφάνισης του πολιτισμού και του συνειδητού ανθρώπου; Δηλαδή η αύξηση της βιολογικής πολυπλοκότητας έφερε τον πολιτισμό; Ή μήπως σ’ αυτή την ιστορία υπάρχει μια ποιοτική διαφοροποίηση στην φύση της εξέλιξης του ανθρώπου που ξεφεύγει από το γονιδιακό υπόβαθρο;

Ίσως η απάντηση βρίσκεται κρυμμένη ακριβώς μες στα γεγονότα της εξέλιξης του ανθρώπου. Πριν από 6 με 7 εκατομμύρια χρόνια, επιλέχτηκε για τις ικανότητες προσαρμογής του ένας πίθηκος, πρόγονος των σημερινών πιθήκων και όλων των homo, κατ’ επέκταση και εμάς. Mε την πάροδο του χρόνου, ο δικός μας πρόγονος στέκεται στα πόδια του, αφήνοντας έτσι τα χέρια ελεύθερα να λειτουργήσουν σαν εργαλεία και να δημιουργήσουν μια τεχνική (παλαιολιθική τέχνη) και παθητικά ένα είδος εμβρυακής προ-κουλτούρας αναπτύσσεται που αρχικά του επιτρέπουν να προσαρμοστεί ακόμα καλύτερα αλλά δεν επηρεάζουν σημαντικά τις γνωσιακές του ικανότητες. Σε κάτι λιγότερο από 6 εκατομμύρια χρόνια, και με την δυνατότητα ανάπτυξης της ομιλίας, αυτή η προ-κουλτούρα φτάνει σ’ ένα σημείο κρυστάλλωσης όπου ξαφνικά αρχίζει να επιδρά θετικά στις γνωστικές του ικανότητες και στο περιβάλλον του. Το άλμα είναι απότομο και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εμφάνιση της τέχνης που έγινε συγχρόνως σ’ όλο τον κόσμο από την Αφρική στην Ασία και την Ευρώπη στην Αυστραλία μόλις 40 000 χρόνια πριν και μετά από μια ατελείωτη κυοφορία. Έτσι ο άνθρωπος δημιουργεί, αναπτύσσει πολιτισμό, διαδικασία που γεννά ακόμα περισσότερες γνωσιακές ικανότητες και σ’ αυτό το κυκλικό spin συντελείται μια ουσιαστική διαφοροποίηση: η εξέλιξη του ανθρώπου σταματάει να είναι κυρίως βιολογική όπως σ’ όλα τα άλλα είδη, και γίνεται κυρίως πολιτισμική με το εγώ να γεννιέται μέσα από το εμείς της αγέλης.

Ο άνθρωπος είναι λοιπόν στο σημείο συνάντησης μιας διπλής κληρονομικότητας. Απ’ τη μια η γενετική κληρονομιά που μεταφέρεται από γενεά σε γενεά και αποτέλεσε το βατήρα για την ανάπτυξη γνωσιακών ικανοτήτων. Απ’ την άλλη, η πολιτισμική κληρονομιά που διαδίδεται μεταφέρεται ανάμεσα απ’ τους ανθρώπους και η οποία με την άνθισή της αύξησε δραματικά τις γνωσιακές ικανότητες του ανθρώπου έως ότου να γίνει συνειδητό ων. Συνδυασμός, συν-εξέλιξη, και ιδού το απόλυτα πρωτότυπο.

1) Λεπτομέρεια τοιχογραφίας σπηλιάς Chauvet στην Ardèche, Γαλλίας. Χρονολογείται στα 31 000 BP (Before Present) όπου BP ορίζεται το 1950.
2) A. Jacquard & A. Kahn, L'avenir n'est pas écrit, Éditions Bayard

ΟΜΟΡΦΙΑ ΣΕ ΚΕΝΟ

Προς τι τόσο στόλισμα αν το βλέμμα είναι ανύπαρκτο;

Φωτογραφία: Agama mwanzae, Tanzania (Ch. Mehlfurer)

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ZEN

Βιομιμητική. Η σκέψη κλειδί πίσω από αυτήν την καινούργια εφαρμογή της βιολογίας είναι η εξής: μπορούμε να μάθουμε από την φύση, και όχι μόνο να μάθουμε γι' αυτήν, επειδή ο έμβιος κόσμος αποτελείται από τους καλύτερα προσαρμοσμένους οργανισμούς σε μια μακρόχρονη ιστορία εξέλιξης. Και καλύτερα προσαρμοσμένοι οργανισμοί σημαίνει οργανισμοί που επιβιώνουν στο περιβάλλον που τους συντηρεί ζωντανούς χωρίς να το καταστρέφουν.

Όπως εξηγεί η Janine Benyus στην εμπνευσμένη της ομιλία (TED talk), η βιομιμητική δεν είναι βιοτεχνολογία. Δεν είναι μια τεχνολογία που υποστηρίζεται από ζωντανούς οργανισμούς, όπως στη περίπτωση την χρήσης βακτηριδίων για το καθαρισμό νερού – αυτό ονομάζεται εκμετάλλευση- αλλά είναι μια ιδέα που μαθαίνεις από έναν ζωντανό οργανισμό και την προσαρμόζεις μετέπειτα στην τεχνολογία και στο σχεδιασμό (design) ενός προϊόντος. Είναι να παίρνεις την μεγαλοφυία της φύσης και να μαθαίνεις απ'αυτήν. Τα πλεονεκτήματα που παίρνεις ακολουθώντας αυτήν την διαδικασία είναι πολλά, γιατί η ζωή δημιουργεί πράγματα με τον πιο ενεργειακά οικονομικό τρόπο και χωρίς να μολύνει. Μας διδάσκει πώς να αξιοποιούμε με τον βέλτιστο τρόπο τα εκάστοτε δεδομένα της, προσθέτει πληροφορία στην ύλη δίνοντας περαιτέρω δομή, που σημαίνει πληροφορία και λειτουργία. Τέλος, η ζωή δεν ξεχωρίζει κάποιους οργανισμούς από άλλους αλλά αφομοιώνει όλα τα είδη σ' ένα ισορροπημένο σύνολο. Πολλοί ειδικοί (αρχιτέκτονες, μηχανικοί κτλ) που φαίνονται άσχετοι με την βιολογία μπορούν ίσως να μάθουν απ’ την φύση αν αλλάξουν τον τρόπο σκέψης τους (και αν βάλουν κι έναν βιολόγο στο τραπέζι των συζητήσεών τους…).

Η Janine Benyus παρουσιάζει 12 εντυπωσιακά παραδείγματα από εφαρμογές της βιομιμητικής που είναι είτε τελειωμένα βιομηχανικά προϊόντα είτε είναι ακόμα σε ερευνητικό στάδιο ενώ δεν επέλεξε να παρουσιάσει τις πολλαπλές εφαρμογές της βιομιμητικής στα προγράμματα software. Παραδείγματα που βρήκα και στο internet, είναι οι μπογιές για εξωτερικούς χώρους με αυτοκαθαριζόμενες ιδιότητες εμπνευσμένες από τα φύλλα του λωτού, οι ηλιακές κυψελίδες πιο αποδοτικές και λιγότερο μολυσματικές προς το περιβάλλον που λειτουργούν με βάση την φωτοσύνθεση, το αυτοκίνητο σε σχήμα boxfish με καταπληκτική αεροδυναμική και 20% λιγότερη κατανάλωση σε ενέργεια, οι κόλλες ή κολλητικές ταινίες μη τοξικές παρόμοιες με τις πατούσες του ερπετού gecko, τα αντιβακτηριάκα films εμπνευσμένα από φύκια της θάλασσας, που απωθούν αλλά δεν νεκρώνουν τα βακτήρια.

Θα προσθέσω τρεις λέξεις που πηγάζουν απ' αυτήν την ιστορία και την συνοψίζουν: καινοτομία, αποστεγανοποίηση, συντήρηση (της φύσης). Πόσο αισιόδοξος συνδυασμός!

1) Φώτο: πατούσα του gecko

2) Ιστοσελίδα για biomimicry

O ΔΑΒΙΔ ΚΑΙ O ΓΟΛΙΑΘ

Μήπως έχετε ακούσει για τους Yes men, που από το 1999 ακολουθούν την τακτική να εισχωρούν στα κέντρα εξουσίας, να παγιδεύουν θεσμούς και αρχηγούς του υπέρ-φιλελευθερισμού, καταδικάζοντας τους με το όπλο της σάτιρας; Για να πετύχουν τον στόχο τους, δημιούργησαν μια παρωδία της ιστοσελίδας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO), και καταφέρνουν να λάβουν προσκλήσεις σε συνέδρια ως αντιπρόσωποι του. Εκεί βγάζουν σατιρικούς λόγους υπέρ της ιδιωτικοποίησης των ψήφων, κατά του μεσημεριανού ύπνου ως εμπόδιο για την παγκοσμιοποίηση ή κάνουν την απολογία της δουλείας κατ’ οίκον. Περιέργως, δεν συναντούν καμία ιδιαίτερη αντίδραση απ’ το ακροατήριο τους, πείθουν μόνο λόγω του κουστουμιού τους και ενός ψεύτικου βιογραφικού και το πολύ πολύ κερδίζουν ένα ευγενικό χειροκρότημα στο τέλος. Αυτό τους ωθεί να σπρώξουν τη σάτιρα ακόμα πιο πέρα και πάντα ως αντιπρόσωποι του WTO να ανακοινώσουν με επεισοδιακό τρόπο την κατάργηση αυτού του Οργανισμού ή ακόμα να προτείνουν την ανακύκλωση περιττωμάτων (σε σύμπραξη με την McDonalds) για τροφή στον αναπτυσσόμενο κόσμο προκαλώντας επιτέλους την αντίδραση του κοινού. Σε άλλο ρόλο, οι Yes men ως ο δημοσιογράφος Jude Finisterra ανακοινώνει το 2005 στο ΒΒC ότι η Dow Chemicals αποδέχεται την ευθύνη της για την καταστροφή του Bhopal και προτίθεται να αποζημιώσει τα θύματα της με συνολικά 12 δισεκατομμύρια δολάρια. Η είδηση κάνει το γύρο του κόσμου, αναγκάζοντας την χημική εταιρεία σε ταπεινωτική διάψευσή της. Από τότε και άλλοι έχουν πέσει θύματα τους: ο G.W. Bush, συμμετέχοντες της οικολογικής συνθήκης του Nicolas Hulot, η Exxon Mobil και άλλοι.

Επέλεξα αυτό το θέμα γιατί πάντα βρίσκω διδακτικές τις ιστορίες του μικρού που με πονηριά και δυό τρία κόλπα καταφέρνει να αποσταθεροποίησει τον μεγάλο. Ας προσέχουν λοιπόν όλοι οι σημαντικοί κύριοι του κόσμου!

ΗΜΕΡΑ ΠΟΙΗΣΗΣ

Επειδή μου το ζήτησαν και επειδή το αγαπώ ιδιαίτερα, σας παραθέτω το ποίημα του Paul Éluard "Το τόξο των ματιών σου" (La courbe de tes yeux) στα γαλλικά και στα ελληνικά (μετάφραση του Χριστόφορου Λιοντάκη, εκδόσεις Γαβριηλίδης). Ο Οδυσσέας Ελύτης λέει το 1939 για τον ποιητή: "[…] ο Éluard δεν κατέχει μόνο μια σημαντική θέση στα πλαίσια του υπερρεαλισμού αλλά είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της σύγχρονης Ευρώπης. […] Ότι γράφει φτάνει αμέσως στην καρδιά μας, μας χτυπάει κατάστηθα σαν κύμα ζωής άλλης, βγαλμένης από το άθροισμα των ονείρων μας"


[La courbe de tes yeux]

La courbe de tes yeux fait le tour de mon coeur,
Un rond de danse et de douceur,
Auréole du temps, berceau nocturne et sûr,
Et si je ne sais plus tout ce que j’ai vécu
C’est que tes yeux ne m’ont pas toujours vu.

Feuilles de jour et mousse de rosée,
Roseaux du vent, sourires parfumés,
Ailes couvrant le monde de lumière,
Bateaux chargés du ciel et de la mer,
Chasseurs des bruits et sources de couleurs

Parfums éclos d’une couvée d’aurores
Qui gît toujours sur la paille des astres,
Comme le jour dépend de l’innocence
Le monde entier dépend de tes yeux purs
Et tout mon sang coule dans leurs regards.



[Το τόξο των ματιών σου]

Το τόξο των ματιών σου κύκλους κάνει γύρω απ’ την καρδιά μου,
Απαλές και ρυθμικές στροφές,
Φωτοστέφανο του χρόνου, λίκνο νυχτερινό και σίγουρο,
Δεν γνωρίζω πια όσα έχω ζήσει
Γιατί τα μάτια σου δε με κοιτούσαν πάντα.

Φύλλα της μέρας και βρύα της δροσιάς,
Καλαμιές ανέμου, ευωδιαστά χαμόγελα,
Φτερούγες που σκέπουν τον κόσμο με φως,
Καράβια φορτωμένα ουρανό και θάλασσα,
Κυνηγοί των ήχων και πηγές των χρωμάτων

Οι αυγές κυοφορούν αρώματα
Πάνω στην αχυροστρωμνή των άστρων,
Όπως η μέρα κρέμεται από την αθωότητα
Το σύμπαν κρέμεται από τα αγνά σου μάτια
Το αίμα μου όλο κυλάει μέσα στο βλέμμα τους.

ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

Thomisidae

“Για να ξεγελάσεις τον κόσμο, μοιάσε στον κόσμο.

Μοιάσε στο αθώο λουλούδι, αλλά γίνε το φίδι που κρύβει ”

(William Shakespeare, Macbeth)

Έτσι και έκανε η αράχνη-κάβουρας.

ΜΥΣΤΗΡΙΟ

Το 2006 έγινε μια πρωτοποριακή τεχνική μελέτη πάνω στον πίνακα της Joconda (Λούβρο) και σκέφτηκα να αναφερθώ σ’ αυτήν όχι μόνο για την χαρά να κοιτάξω ξανά την εικόνα του πίνακα αυτού (και να την αναρτήσω εδώ), αλλά γιατί μου έδωσε τροφή για σκέψη και γραφή. Αναφέρομαι στην ψηφιοποίηση του περιβόητου πίνακα από Γάλλους και Καναδούς επιστήμονες χρησιμοποιώντας ένα σαρωτή με δυνατότητα έγχρωμης και τρισδιάστατης σάρωσης (3D-scanner) σε βάθος 10μm (περίπου 1/10 της διαμέτρου μια τρίχας) χωρίς να επιβαρύνουν το έργο τέχνης με οποιονδήποτε τρόπο. Η εφαρμογή της τεχνικής αυτής επέτρεψε να βγουν στο φως λεπτομέρειες που παρέμειναν κρυμμένες για 500 χρόνια κάτω από το βερνίκι.

Η πρώτη ανακάλυψη αφήνει και ένα αίνιγμα ανοιχτό. Ο da Vinci απεικόνισε σε πρώτη φάση τη νεαρή γυναίκα με ένα κότσο και ένα σκούφο και κατόπιν με ελεύθερα τα μαλλιά της. Ξέροντας, από ιστορικές πηγές, ότι η Mona Lisa ήταν η νεαρή σύζυγος ενός εμπόρου μεταξιού της Φλωρεντίας, είναι περίεργο που ο ζωγράφος αποφάσισε τελικά να την απεικονίσει λυσίκομη, αφού εκείνη την εποχή μόνο οι ανύπαντρες ή ελευθέρων ηθών κοπέλες έφεραν τα μαλλιά τους ελεύθερα.

Η δεύτερη ανακάλυψη έχει σχέση με τα ρούχα της νεαρής γυναίκας. Πάνω από το φόρεμα της υπάρχει ένα βουάλ, πολύ λεπτό και διαφανές, πράγμα που δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ λόγω του βερνικιού και της ίδιας τεχνικής ζωγραφικής που χρησιμοποιούσε ο Da Vinci, το sfumato, η οποία δίνει μια αέρινη νότα στον πίνακα χάρη στην λεπτεπίλεπτη διαδοχική εναπώθηση πολλών στρώσεων μπογιάς. Αυτή η ενδυμασία λοιπόν είναι τυπική της αρχής του 16ου των εγκύων γυναικών ή αυτών που μόλις είχαν γεννήσει. Και έτσι φαίνεται πως ο πίνακας έγινε για να σημειωθεί η γέννηση του δεύτερου γιου της Mona Lisa.

Αχααα λοιπόν, πίσω από το μυστηριώδες βλέμμα που δεν σε κοιτάει ακριβώς και συνάμα σε διαπερνά και το αέρινο, έτοιμο να σβήσει, χαμόγελο είναι μια νεαρή μητέρα, η Mama Lisa και όχι η Mona Lisa; Αύτη η γνώση όμως δεν λύνει το μυστήριο της έκφρασής της.

Ακριβώς εκεί είναι που θέλω να σταθώ. Στην ανάγκη να εξηγήσουμε το μυστηριώδες, μπορούμε να δώσουμε εσφαλμένα υπέρμετρο βάρος στην επιστημονική προσέγγιση, δηλαδή να περιορίσουμε την αντίληψη που έχουμε για μια πραγματικότητα στο υλικό υπόβαθρο της. Κάτι σαν να θέλεις να προσεγγίσεις το ποίημα ΅Το τόξο των ματιών σου" (La courbe de tes yeux) του Paul Éluard αναλύοντας το μελάνι με το οποίο γράφτηκε. Ή να έχεις ένα διαμάντι με πολλές γωνίες και να επιμείνεις να βλέπεις το στραφτάλισμα της μιας γωνιάς μόνο και όχι των άλλων. Και η πραγματικότητα στην περίπτωση της Joconde είναι προπαντός αυτό που αναδύεται στην επιφάνεια όταν την κοιτάμε.

SCOTLAND FOREVER

Πάνω από την 56η παράλληλο, οι ώρες ηλιοφάνειας το χειμώνα είναι τόσο λίγες και η ένταση του φωτός τόσο ασθενική καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου… Από την πολύχρονη διαμονή μου στη μακρινή Σκωτία, θυμάμαι πολύ καθαρά το έντονο συναίσθημα που είχα κάθε φορά που απ’ την Ελλάδα γύριζα εκεί: μια επιστροφή σ’ ένα σκοτεινό τούνελ!

Μια πρόσφατη επιστημονική δημοσίευση σχετικά με τους μηχανισμούς πίσω απ’ τη διαδικασία μαυρίσματος έδωσε μια πιθανή μοριακή εξήγηση στο συναίσθημα “αναζητώ φως”. Το παιχνίδι εμπλέκει έναν πρωταγωνιστή που εμείς οι βιο-επιστήμονες, έχουμε συνηθίσει σ’ άλλους ρόλους: ο «φύλακας άγγελος του γονιδιώματος» ή η πρωτεΐνη p53. Αυτή πρωταγωνιστεί στην ανίχνευση βλαβών του DNA, και ανάλογα με τη ζημιά, επιβραδύνει ή διακόπτει τον κύκλο κυτταρικής διαίρεσης, ενεργοποιεί την διαδικασία προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου ή απόπτωση αν τα πράγματα είναι πολύ άσχημα. Επιπλέον, μπορεί να ενεργοποίηση τα γονίδια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες-φύλακες στην διατήρηση του αντιοξειδωτικού ενδοκυτταρικού περιβάλλοντος. Η p53 είναι λοιπόν ο επιδιορθωτής σ’ όλες τις μορφές κυτταρικού στρες: μεταλλάξεις στο γονίδιο της συναντιόνται σε περίπου 50% των ανθρώπινων καρκίνων και έτσι θεωρείται ο κατεξοχήν φυσικός αντικαρκινικός παράγοντας.

Στο κινέζικο κείμενο που μόλις παρουσίασα, θα προσθέσω και άλλη μια καινούργια ιδιότητα της p53 που ίσως θα σας ενδιαφέρει περισσότερο και σας φανεί τώρα το κείμενο γαλλικό…H p53 επεμβαίνει στην διαδικασία μαυρίσματος και συνάμα φαίνεται να ευθύνεται και για την ψυχολογική εξάρτηση που έχουμε για έκθεση στον ήλιο. Θα προσπαθήσω να σας το εξηγήσω όσο πιο απλά μπορώ.

Το δέρμα είναι το πιο εκτεθειμένο όργανο στον ήλιο και είναι γνωστό πως η αλόγιστη έκθεση σ’ αυτόν είναι επικίνδυνη και συνδέεται με την εμφάνιση δερματικών καρκίνων. Η φυσιολογική απάντηση του δέρματος σ΄ αυτόν τον βομβαρδισμό υπεριωδών ακτινών συμπεριλαμβάνει μια αλυσιδωτή κυκλική σειρά αντιδράσεων (κάτι σαν ένα παιχνίδι με διάφορα κουτάκια και μια αφετηρία) μεταξύ δυο τύπων κυττάρων του δέρματος: στο κουτάκι 1 (αφετηρία) έχουμε τα επιφανειακά κύτταρα του δέρματος, κερατινοκύτταρα και στο κουτάκι 2, τα μελανοκύτταρα που παράγουν την μελανίνη, μια φωτοπροστατευτική χρωστική. Έτσι, όταν τα επιφανειακά κύτταρα (κερατινοκύτταρα, κουτάκι 1) του δέρματος δέχονται την έκθεση στον ήλιο, η πρωτεΐνη p53 που περιέχουν, ενισχύει τη έκφραση ενός γονιδίου (proopiomelanocortin, POMC) που κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη πρόδρομη τριών άλλων μικρότερων μορίων.

Η μια απόγονος είναι μια ορμόνη που θα δράσει στα μελανοκύτταρα (απ’ το κουτάκι 1 βρεθήκαμε στο κουτάκι 2) για να ενισχύσει την παραγωγή μελανίνης, δηλαδή την διαδικασία “μαυρίζω”. Με την σειρά της, η μελανίνη θα επιδράσει πίσω στα κερατινοκύτταρα επιστρέφοντας στην αφετηρία του παιχνιδιού. Εκεί, ο ρόλος της θα είναι να απορροφήσει τις υπεριώδες ακτίνες και να εξουδετερώσει τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες που έχουν δημιουργηθεί. Και ανάλογα με τον τύπο μελανίνης που παράγεται η άμυνα του οργανισμού στις υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου θα είναι περισσότερη ή λιγότερη αποτελεσματική: καστανόχρωμη μελανίνη δίνει καλύτερη άμυνα από κόκκινη μελανίνη γι’ αυτό και οι ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο δερματικού καρκίνου από τους υπόλοιπους.

Σας ζαλίζω για να φτάσω επιτέλους στις άλλες δυο κόρες. Είναι η ACTH (adrenocorticotropic hormone) και η τελευταία και καλύτερη η β-ενδορφίνη (β-endorphins), μια φυσική ουσία μορφινομιμητική, που συνδέεται κλασσικά με το αίσθημα ευφορίας που ακολουθεί τακτική έντονη αθλητική δραστηριότητα. Και οι δύο ουσίες είναι ενδογενή αναλγητικά και η παρουσία τους δικαιολογείται απ’ την ανάγκη ανακούφισης της φλεγμονής που προκαλεί υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Σε ηπιότερες καταστάσεις, ίσως λοιπόν να διεγείρει απλώς την ανάγκη που έχουμε έκθεσης στον ήλιο.

Δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα αν όσοι μαυρίζουν συστηματικά έχουν πραγματική χημική εξάρτηση στις δικές τους ενδορφίνες, που θα σήμαινε ότι απότομη διακοπή μαυρίσματος θα προκαλούσε σύνδρομο στέρησης...Ίσως είναι καιρός να κάνω μια πρόταση επιδότησης, σε συνδυασμό φυσικά μ’ έναν προορισμό εξωτικό (Σεϋχέλλες και πάνω...) και μ' ένα βραβείο Ιg στον ορίζοντα...

(1) Cui R et al., Cell 2007; 128: 853-64

INTERMÈDE

Chrysaora jelly plancton

Intermède (Ιντερμέδιο): χορός, στροφή τραγουδιού, ή μουσική χορωδία που παρεμβάλλεται ανάμεσα στις πράξεις θεατρικού έργου, με σκοπό τη μείωση του χρόνου διαλείμματος .

ΠΛΑΝΕΣ

Κοιτάξετε τον παραπάνω κύβο (λέγεται “κύβος του Necker”), ο οποίος είναι σχεδιασμένος με προοπτική. Αφήστε το βλέμμα σας σταθερά επάνω του για λίγη ώρα. Θα παρατηρήσετε ότι η πρόσοψη που αντιλαμβανόμαστε αρχικά ως μπροστινή αντιστρέφεται με την πίσω πλευρά και τελικά έχουμε την εντύπωση ότι δυο κύβοι εναλλάσσονται συνεχώς μεταξύ τους. Το αμφιλεγόμενο αυτό οπτικό ερέθισμα δημιουργείται επειδή ένα τρισδιάστατο αντικείμενο - ο κύβος - απεικονίζεται σε δυο διαστάσεις, μην δίνοντας στον εγκέφαλο την δυνατότητα να προσανατολίσει το αντικείμενο στο χώρο.

Γιατί όμως ο εγκέφαλος μας δεν επιλέγει μια ερμηνεία από τις δυο εναλλακτικές ή δεν κάνει ένα είδος συμβιβασμού μεταξύ των δυο εκδοχών; Στην πραγματικότητα, ο εγκέφαλος μας δεν επιτρέπει τέτοιες ενέργειες. Και στα οπτικά αλλά και στα ακουστικά διφορούμενα σχήματα- τα τελευταία δημιουργούνται όταν εναλλάσσονται γρήγορα ψηλές με χαμηλές συχνότητες- όσο και να συγκεντρωθούμε υπέρ μιας εκδοχής, ο εγκέφαλος μας δεν θα μείνει στάσιμος εκεί. Η εικόνα θα αντιστραφεί και θα “εμφανιστεί” και η άλλη όψη.

Παρομοίως, ο εγκέφαλός μας δεν θα κάνει ποτέ κανέναν συμβιβασμό μεταξύ των πιθανών ερμηνειών αναμιγνύοντας τες με κάποιο τρόπο. Θα εναλλάσσει τις ερμηνείες και ας είναι πάνω από δυο. Εικάζεται ότι η διαδικασία αυτή έχει επικρατήσει εξελικτικά γιατί μια διφορούμενη κατάσταση μπορεί να είναι ζήτημα επιβίωσης... Για σκεφτείτε ένα θρόισμα φύλλων που να μην προέρχεται από τον αέρα αλλά από έναν θηρευτή. Θα ήταν πολύ επικίνδυνο να αφεθεί κανείς μόνο στην πρώτη ερμηνεία.

Στα παιχνίδια του εγκεφάλου μας επιλέγουμε πρώτα την μια ερμηνεία και κατόπιν με απόλυτα μη ελεγχόμενο τρόπο γίνεται ένα εγκεφαλικό zapping και εμφανίζεται η επόμενη εκδοχή. Ο χρόνος εμφάνισης της κάθε μιας είναι παντελώς μη προβλέψιμος και ο ρυθμός των εναλλαγών εξαρτάται από κάθε άνθρωπο. Και ενώ οι μηχανισμοί αντίληψης ακουστικών διφορούμενων ερεθισμάτων είναι παραπλήσιοι μ’ αυτά των οπτικών ερεθισμάτων, δεν αλληλοσυσχετίζονται. Κάποιος μπορεί να έχει γρήγορο ρυθμό εναλλαγής στα οπτικά διφορούμενα ερεθίσματα και αργό στα ανάλογα ακουστικά ερεθίσματα, ενώ άλλος να έχει γρήγορο ρυθμό εναλλάγης και στα δυο κτλ.

Ψάχνοντας, για παραπλανητικά οπτικά ή ακουστικά διφορούμενα ερεθίσματα γύρω μας, μαθαίνω πως οι μουσικοί έχουν καλλιεργήσει αυτά τα ακουστικά φαινόμενα εν αγνοία τους μάλλον για να πετύχουν πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Στο concerto για αριστερό χέρι του Ravel, ένα ειδικευμένο αυτί θα “ακούσει” ένα δεξί χέρι να παίζει. Ο Bach στην partita no 2 σε re minor (λεγόμενη "Chaconne"), χρησιμοποίησε επίσης τέτοια φαινόμενα.

Μου αρέσει αυτή η ιστορία οπτικής ή ακουστικής απάτης, ταλάντευσης του μυαλού μεταξύ δυο όψεων. Μου υπενθυμίζει μια αλήθεια που ξέρουμε και ξεχνάμε: πως όλα τα αντίθετα που συναντάμε στη ζωή είναι οι δυο όψεις μιας και μοναδικής πραγματικότητας. Το εμπρός πίσω ενός φύλλου, η πλημμυρίδα και η άμπωτις της θάλασσας. Και ακριβώς σ’ αυτήν την ταλάντωση - αναπνοή είναι η ζωή.

(1) Άρθρο στο Current biology, 11th July 2007

ΚΑΤΑΜΑΤΑ

Πράσινος βάτραχος, Rana esculenta

Ε,΄συ! προς τα που τρέχεις;

Μια μικρή ερώτηση που μπορεί να αλλάξει την τροχιά μιας ζωής.

ΤΡΙΧΑ STORY

Σύμβολο σεξουαλικότητας, η τρίχα έχει περιοριστεί σ’ ένα άχρηστο στολίδι του σώματος ή ακόμα χειρότερα, σ’ ένα απαίσιο στίγμα που πρέπει να αφαιρεθεί πάση θυσία. Έτσι, το να επιδεικνύει μια γυναίκα την τριχωτή της κληρονομιά θεωρείται άκρως κακόγουστο και απωθητικό. Το όλα θέμα είναι εξάλλου λίγο ταμπού. Πρόσφατα, ένα καινούργιο κύμα επιστροφής των γυναικών στη ζωώδη πλευρά τους γεννήθηκε, κυρίως ανάμεσα σε διασημότητες όπως ή Julia Roberts, Kate Winslet, Penelope Cruz και άλλες. Επιδεικνύουν τις τριχωτές αμασχάλες τους με πολύ σικ ξέροντας βέβαια ότι δεν έχουν και τίποτα να αποδείξουν σε θέματα ομορφιάς.....

Διάφοροι συνειρμοί μου έρχονται στο μυαλό αν σκεφτώ λοιπόν την διαμάχη ”με τρίχα ή χωρίς” και θα ήθελα να βάλω μια νότα επιστημονική στην όλη ιστορία... Όχι τίποτα άλλο αλλά για να σας υπενθυμίσω ότι χωρίς αυτή δεν θα είμαστε καν εδώ μα και ούτε ο υπόλοιπος έμβιος κόσμος!!!!!

Εξηγούμαι ξεκινώντας πρώτα απ΄ την ιστορία της εμφάνισης της ζωής απ’ την οπτική της τρίχας. Πριν περίπου 4.5 δισεκατομμύρια χρόνια, η Γη ήταν ένα εντελώς αφιλόξενο και εχθρικό τοπίο. Η γεμάτη διοξείδιο του άνθρακα ατμόσφαιρα της, την έκανε ακατάλληλη για την ανάπτυξη κάποιας γνωστής φυτικής και ζωικής μορφής ζωής. Στην πρωτόγονη αυτή σούπα υπήρχαν όμως τα μελλοντικά συστατικά της ζωής. Στο τυχαίο παιχνίδι των ενώσεων τους, εικάζεται πως οι αρχικές μορφές ζωής ήταν μονοκυτταρικοί οργανισμοί βακτηριακού τύπου που ζούσαν στον πυθμένα των ωκεανών κοντά σε καυτές ηφαιστειακές ρωγμές, σε ακραίες συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας. Δεν χρειάζονταν οξυγόνο, αλλά αρεσκόταν σε μια ατμόσφαιρα γεμάτη θειάφι που μυρίζει σάπιο αυγό.
Και περίπου 3.5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ένα τυχαίο και ανεξήγητο γεγονός θα αλλάξει την ροή των πραγμάτων: η εμφάνιση της χλωροφύλλης, η οποία μεταμορφώνει χάρη στο ηλιακό φως, το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό σε σάκχαρα δηλαδή σε χημική ενέργεια. Η φωτοσύνθεση είχε γεννηθεί… Στο πέρασμα του χρόνου, ορισμένοι μικροοργανισμοί-βακτήρια αποκτούν μια σπειροχαίτη με την οποία μπορούν να ελιχθούν μες στο νερό, για να φτάσουν πιο αποτελεσματικά στην επιφάνεια της θάλασσας και στον ήλιο, σε μια διαδικασία ανάλογη με αυτή που έχουν ακόμα τα σπερματοζωάρια. Άλλα αποκτούν μικρές τριχούλες που κινούνται σαν πτερύγια και θα γίνουν οι πρόγονοι των φυκιών και των φυτών.
Μια τρίτη κατηγορία, θα χάσει την χλωροφύλλη της αλλά θα κρατήσει την κινητικότητα της. Μη μπορώντας να τραφεί χάρη στον ήλιο, η κατηγορία αυτή θα στραφεί πάλι στην πρωτόγονη σούπα –διαδικασία τύπου ζύμωσης- ή θα αρχίσει να καταναλώνει άλλους μικροοργανισμούς και θα γίνει ένα είδος προγόνου των θηρευτών. Ο σπόρος για την ύπαρξη του ζωïκού κόσμου είχε σπαρθεί.

Και η ιστορία της τρίχας συνεχίζεται με την εξέλιξη και διαφοροποίηση της ζωής όπου η τρίχα αποκτά πολλούς και διαφόρους ρόλους. Τα λέπια των ψαριών ή των ερπετών τα φτερά των πουλιών δεν είναι άλλο από μεταμορφωμένες τρίχες. Οι τριχούλες των αρχαϊκών βακτηριδίων ξαναβρίσκονται στα επιθηλιακά τοιχώματα της αναπνευστικής οδού συμβάλλοντας στην καλύτερη οξυγόνωση των πνευμόνων. Στη ρινική κοιλότητα, τα τριχοειδή των κυττάρων της όσφρησης επιτρέπουν να παγιδευτούν οι οσμές. Χάρη πάλι σ΄αυτά, τα φύλλα ή το λουλούδι ενός φυτού απελευθερώνει το άρωμα του: τα πέταλα του τριαντάφυλλου είναι καλυμμένα από ψιλές τριχούλες που σπάζοντας απελευθερώνουν άρωμα.
Τέλος, ο λειτουργικός ρόλος της τρίχας διαφέρει ανάλογα με το ζώο: από ρόλο θερμοπροστατευτικό και συσσωρευτή θερμότητας στην πολική αρκούδα, περνάμε σε ρόλους όπως η διατήρηση της ισορροπίας, η αναζήτηση τροφής και η αντίληψη του θηράματος, που τα συναντάμε στη γάτα και στη νυχτερίδα, ενώ σχεδόν όλα τα έντομα έχουν μικροσκοπικές τρίχες που οι ρόλοι τους δεν είναι πολύ ξεκάθαροι.

Ίσως να σας έπεισα ότι η τρίχα είναι άξια σεβασμού, και να μην κατάφερα να σας πείσω για την ομορφιά της....Γι’ αυτό προτείνω να ψάξετε να δείτε το έργο ζωγραφικής του Gustave Courbet,“ l’Οrigine du monde” (Η απαρχή του κόσμου) (1866) , ή το “ La baigneuse” (Η λουόμενη) (1868) του ιδίου, ακατάλληλα και τα δυο, και να σκεφτείτε το όλο θέμα ξανά...

Φωτογραφία: Κεφάλη μυρμηγκιού

GOOD MORNING LONDON

Ένα τραγούδι θα είναι το σημερινό post.
Johnny Cash "One".

Χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Μόνο έμπνευση και ίσως νοσταλγία για τα χρόνια που πέρασα στη Μ.Βρετανία.

ΚΙ ΕΓΩ, ΠΟΥ ΑΝΗΚΩ;

Διάβασα αυτές τις μέρες ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο στο blog ΚΑΦΕΣ ΚΑΙ ΤΣΙΓΑΡΟ. Πρόκειται για μια παρουσίαση των κύριων συμπερασμάτων της έρευνας του ιταλού καθηγητή Iστορίας της Oικονομίας Carlo Cipolla (1922-2000), του Πανεπιστημίου του Berkeley, περί ανθρώπινης ηλιθιότητας. Αναφέρονται και ορίζονται οι διάφορες κατηγορίες ανθρώπων που υπάρχουν (έτσι φαίνεται) (έξυπνοί, αβοήθητοι, ηλίθιοι, πονηροί), αναλύεται εάν επηρεάζεται η συχνότητα εμφάνισης της ηλιθιότητας ανάλογα με το περιβάλλον, την μόρφωση και την κοινωνική θέση και τέλος γίνεται μια πρωτότυπη επεξήγηση της επίδρασης των ηλιθίων στο κοινωνικό σύνολο σε συνδυασμό με την κοινωνικό/οικονομική ευημερία ή παρακμή, όλα με ενδιαφέρουσες προεκτάσεις.

Πριν ή αφού το διαβάσετε, αν αναρωτηθείτε σε ποια κατηγορία ανθρώπων ανήκετε... σας παραπέμπω σ’ ένα δανέζικο site για μέτρηση IQ (Intelligence quotient). Το τεστ αξιολογεί τη ικανότητα λογικής σκέψης, τις δυνατότητες εκμάθησης και απομνημόνευσης, τη δυνατότητα πρωτότυπης σκέψης και τέλος τη ικανότητα ταυτόχρονης επεξεργασίας πολλών προβλημάτων. Ο τρόπος μέτρησης έγινε με βάση 250.000 απαντήσεις. Χρειάζεστε 20 λεπτά και ησυχία...

Υ.Γ.: η συσχέτιση Ι.Q. και κατηγορίας ανθρώπων είναι δικιά μου αυθαιρεσία.

ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ

Επειδή ένα βιβλίο είναι σύμβολο ελευθερίας, συνείδησης και ανεκτικότητας.....Βγείτε έξω μ’ ένα βιβλίο στο χέρι, ένα βιβλίο σημαντικό για σας, κάποιο που άλλαξε τον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο ή τη ζωή σας, βάλτε μια αφιέρωση ( μια λέξη, μια διεύθυνση, ένα σχόλιο ή μια ζωγραφιά) και απελευθερώστε το! Ακουμπήστε το σ'ένα πεζούλι, σ' ένα παγκάκι, στο τραπέζι ενός καφενείου ....και αφήστε το.... στο έλεος ενός αναγνώστη...

'Εγγραφή του βιβλίου εδώ : Bookcrossing

ΣΕ ΤΙΜΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ

Oxysternon-conspicillatum_male

ΠΩΛΕΙΤΑΙ

με αμάξωμα πράσινο μεταλλικό και όλα τα αξεσουάρ....

JARED DIAMOND

Σε συνέχεια του προηγούμενου post, να προτείνω το τελευταίο βιβλίο του Jared Diamond, Collapse, εκδόσεις Penguin, όπου ο συγγραφέας εξετάζει τους λόγους που οδήγησαν ορισμένες κοινωνίες ανά τον κόσμο στην πλήρη κατάρρευση τους και αντίθετα, άλλες στην επιβίωση τους. Καθηγητής Γεωγραφίας στο UCLA το συγγραφικό έργο (“Third Chimpanzee”, “Why sex is fun”, “Guns, Germs and steel”) του J. Diamond έχει βραβευτεί πολλές φορές (Pulitzer Prize και Science Book Prize). Ξεκινάω το βιβλίο του τώρα, και αναμένω με πολύ ενδιαφέρον να διαβάσω τα συμπεράσματα του για το μέλλον.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε μια ομιλία του ιδίου για το βιβλίο Collapse, εδώ .

ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΙΑ

Μπήκαμε και προχωράμε στον αιώνα αυτόν σαν το σχοινοβάτη που προχωρά χωρίς σχοινί ασφαλείας. Σε συνεχή κατάσταση εγρήγορσης. Κάθε μέρα, κι’ άλλη απειλή ξεφυτρώνει: οικολογικής φύσεως, από φωτιές, πλημμύρες, αλλά και υγειονομικής, οικονομικής, τεχνολογικής, πολιτιστικής, ακόμα και δημογραφικής φύσεως. Ξεχνάω τίποτα; Από την αφελή άποψη για το μέλλον της ανθρωπότητας που είχαμε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’80, και η οποία είχε τη σιγουριά ότι θα πηγαίναμε προς όλο και ένα καλύτερο μέλλον χάρη στην επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο, περάσαμε σε αγχωτική άποψη, με κυρίαρχο αίσθημα τον φόβο μια καθολικής οικολογικής καταστροφής την οποία δημιουργήσαμε οι ίδιοι. Αλλά που ακόμα μπορούμε αν όχι να σώσουμε αλλά να μετριάσουμε. Βέβαια σ’ αυτήν την περίπτωση, οι αντιστάσεις που πρέπει να νικήσουμε είναι τόσο ισχυρές και τα αποτελέσματα τόσο αβέβαια... Οι δραματικές προβλέψεις για τις επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου, αν και αρχίσαμε να τις ζούμε στο πετσί μας φέτος, έχουν προκαλέσει ακόμα λίγες αλλαγές στις δημόσιες και στις ιδιωτικές πρακτικές. Πως να αφήσουμε χωρίς πόνο τις συνήθειες μιας κοινωνίας της αφθονίας, και πως να ζητήσουμε από τις υπό ανάπτυξη χώρες να μην επιδιώξουν και αυτές το αίσθημα «ευεξίας» που φέρνει (και ας μη μας αρέσει) η απόκτηση υλικών αγαθών; Και έτσι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ή της κατανάλωσης νερού πηγαίνουν στον καθένα από μας στις ελληνικές καλένδες όπως και με το τσιγάρο: υπόσχομαι, αύριο σταματάω το κάπνισμα......

Ζούμε λοιπόν την εποχή των προαναγγελθέντων καταστροφών. Η επιστήμη μας προειδοποιεί για τις απειλές που μας ζώνουν και που ίσως δεν πραγματοποιηθούν ποτέ. Γιατί ο κίνδυνος έχει γίνει μακρινός, υποθετικός, εικονικός. Ευλογημένη η εποχή των προγόνων μας που ο κίνδυνος ήταν άμεσος και χειροπιαστός: πείνα, κρύο, αρρώστιες. Τώρα δεν ξέρουμε αν πρέπει πράγματι να φοβόμαστε τα μεταλλαγμένα, την νανοτεχνολογία, τα βλαστοκύτταρα, το κινητό τηλέφωνο, την ασπαρτάμη, τις γραμμές μεγάλης τάσης κτλ. Περιμένετε την απάντηση... σε 10 με 20 χρόνια. Το παράδοξο είναι πως ούτε η χειρότερη, ούτε η καλύτερη έκβαση είναι σίγουρη. Οι προειδοποιήσεις για θανατηφόρο κίνδυνο από τον αμίαντο αποδείχθηκαν σωστές, ενώ εκείνες για εκατομμύρια θανάτους λόγο της νόσου των τρελών αγελάδων βγήκαν λάθος. Και έτσι περνάμε από το ένα θέμα στο άλλο.... και η μια φοβία διαδέχεται την άλλη. Ένα καθεστώς σκεπτικού καταστροφισμού.... Έχοντας πάντα την κρυφή ελπίδα, συνειδητή ή όχι, πως η αγαπημένη μας πρόοδος θα δώσει μια λυτρωτική λύση στα προβλήματα που η ίδια δημιούργησε. Ζούμε δηλαδή, μια σχιζοφρενική και πνικτική κατάσταση.

Αυτά τα λόγια του Claude Weill (Νouvel Obs. # 2204) ξαναδιάβαζα τις προάλλες και τα μοιράζομαι μαζί σας, σε ελεύθερη απόδοση. Πιο εύστοχα και επίκαιρα δεν θα μπορούσαν να είναι.

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ

Με ενημέρωσαν ότι η 4η έκδοση του βιβλίου ανοσολογίας του Κuby δημοσιεύτηκε στα ελληνικά και σας το μεταφέρω.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Αν σκεφτεί κανείς το πόσο δύσκολα βάζουμε ή βγάζουμε καμιά φορά ένα εφαρμοστό ρούχο, είναι να απορρείς πως το νεαρό τζιτζίκι καταφέρνει να αφήνει ανέπαφο το "πουκαμισό" του έως την τελευταία τσάκιση..........

ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΜΕ ΔΥΟ ΠΡΟΣΩΠΑ.....

Το 1996, παρακολουθώντας την εγκεφαλική δραστηριότητα πιθήκων κατά την εκτέλεση συγκεκριμένων κινήσεων (όπως το να πιάνουν ένα φιστίκι), επιστήμονες του Πανεπιστήμιου της Πάρμας ανακάλυψαν τυχαία την ύπαρξη πολύ ιδιαίτερων νευρώνων. Ας πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή. Υπάρχει για κάθε κίνηση έναν ειδικό δίκτυο νευρώνων που ενεργοποιείται για τη πραγματοποίηση της συγκεκριμένης κίνησης. Έτσι, όταν ένας πίθηκος θέλει να πιάσει π.χ. ένα φιστίκι ενεργοποιεί ένα συγκεκριμένο δίκτυο νευρώνων στους μετωπικούς λοβούς. Το συγκλονιστικό στοιχείο που ανακάλυψε η ιταλική ομάδα ήταν ότι ένα μέρος από καθένα απ’ αυτά τα δίκτυα νευρώνων έχει μια πολύ ιδιαίτερη ιδιότητα. Μπαίνουν σε δραστηριότητα όχι μόνο όταν ο πίθηκος κάνει μια συγκεκριμένη κίνηση αλλά και όταν ο πίθηκος βλέπει ή ακούει (το σπάσιμο του φιστικιού) άλλον πίθηκο να πραγματοποιεί την συγκεκριμένη ενέργεια. Με άλλα λόγια, κάθε δίκτυο νευρώνων που σχετίζεται με μια συγκεκριμένη κίνηση συμπεριλαμβάνει όχι μόνο τους νευρώνες που επιτρέπουν την εκτέλεση της (να πιάσω το φιστίκι) αλλά μπορούν να προσομοιώσουν μες στο μυαλό του την παρόμοια δραστηριότητα ενός άλλου πίθηκα. Οι νευρώνες αυτοί ονομάστηκαν κατοπτρικοί νευρώνες (mirror neurons) ή monkey-see-monkey-do neurons.

Αργότερα, η ύπαρξη τέτοιων νευρώνων επιβεβαιώθηκε και στον άνθρωπο αφήνοντας τους επιστήμονες ακόμα πιο έκπληκτους αφού αποδείχθηκαν πολύ περισσότερο εξελιγμένοι από αυτούς του πίθηκου, επιβεβαιώνοντας την εξαιρετική κοινωνική φύση μας. Όντως, οι ανθρώπινοι κατοπτρικοί νευρώνες μπορούν όχι μόνο να εκτελέσουν και να καταλάβουν άμεσα, την δράση άλλων ανθρώπων αλλά και τις προθέσεις, και τα συναισθήματα τους. Η ανακάλυψη αυτή έριξε καινούργιο φως σε πολλές ικανότητες όπως είναι η συμπόνια, αισθήματα λύπης ή χαράς, η ικανότητα να μαθαίνει κάνεις μιμούμενος (και όχι μόνο με προσωπική δοκιμή) κατ’ επέκταση η εξάπλωση και διάδοση του πολιτισμού, το ενδιαφέρον μας στο να παρακολουθούμε ένα άθλημα, χορό, μουσική ή τέχνη, αλλά και ακόμα και την ύπαρξη του αυτισμού.

Συμπέρασμα; Οι γνωσιακές μας ιδιότητες μας σμικραίνουν σ’ ένα σωρό από νευρώνες; Όντως μια ανατριχιαστική ερώτηση. Αν απαντήσουμε καταφατικά, αυτό σημαίνει ότι η βιολογία προσδιορίζει το τι είναι ο άνθρωπος, κλονίζοντας τις πεποιθήσεις που έχουμε μέχρι σήμερα σχετικά με την μοναδικότητα και την στρατηγική του θέση ανάμεσα στα έμβια όντα. Αν πούμε όχι, αρνούμαστε την εξελικτική θεωρεία, θεωρούμε ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να επαναπροσδιορισθεί, και ορίζουμε ότι η βιολογία θα πρέπει να λειτουργεί μόνο προς όφελος του. Αλλά ποιος είπε ότι μια αλήθεια ισχύει ή έχει την ίδια σημασία σε όλα τα επίπεδα;

(1) Giacomo Rizzolatti et al. (1996). Premotor cortex and the recognition of motor actions, Cognitive Brain Research 3 131-141

(2)NOVA Science Now : Mirror Neurons (Βίντεο)

(3) 'Αρθρα του V. Ramachandran στο www.edge.org

ΣΙΩΠΗΡΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ

ΟΛΟΙ ΣΕ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ

Τετάρτη 29 Αυγούστου, στις 7 το απόγευμα.

Στην πλατεία Συντάγματος και σε κάθε κεντρική πλατεία κάθε πόλης σε ολόκληρη τη χώρα.

Φορώντας μαύρα.

"Αποδοκιμάζουμε το αίσχος χωρίς πολύχρωμες σημαίες. Πενθούμε για την απώλεια των συνανθρώπων μας χωρίς να συνδέουμε την πρωτοφανή καταστροφή με προεκλογικές σκοπιμότητες. Δίνουμε το παρόν και στεκόμαστε απειλητικά απέναντι σε οποιονδήποτε επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί την τραγωδία για οποιοδήποτε όφελος. ΤΟ ΠΟΤΗΡΙ ΞΕΧΕΙΛΙΣΕ."

Μετέφερε το μήνυμα με όποιον τρόπο μπορείς...

http://anadasosi.blogspot.com/

ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΙΑ

COULEUR CAFE

Science for coffee ~ Coffee and science ~ Coffee or café ~

"Couleur Café" Serge Gainsbourg, 1965 ..................

για να επιστρέψω σιγά σιγά στο μπλογκάκι μου.

Θάλασσα του Πρωιού

Pierre-Auguste Renοir, Παιδιά στην παραλία του Guernsey, 1883

Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ’ εγώ την φύσι λίγο.

Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού
λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη· όλα
ωραία και μεγάλα φωτισμένα.
Εδώ ας σταθώ. Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά
(τα είδ’ αλήθεια μια στιγμή σαν πρωτοστάθηκα)·
κι όχι κ’ εδώ τες φαντασίες μου,τες αναμνήσεις μου,
τα ινδάλματα της ηδονής.

K.Π. Καβάφης (Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ KAI ΚΑΛΕΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ !!

ΧΑΜΟΓΕΛΟ

Λεπτομέρια απ'τον Καθεδρικό Ναό της Reims, 13ος αιώνας.

Ο επιστήμονας θα ονόμαζε αυτήν την έκφραση αποτέλεσμα σύσπασης 17 μυών, ο ποιητής βήμα προς τη νιότη και εμείς απλά χαμόγελο.....

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ (μέρος δεύτερο)

Ιδού το κειμενάκι που έβαλε το Μetropolis για το Science for coffee :

"Ένα blog το οποίο σύμφωνα με τον συγγραφέα του έχει ως στόχο να συνδυάσει τις γνώσεις και την αγάπη του για την επιστήμη και την γαλλική κουλτούρα σ'ένα πρωτότυπο πλαίσιο, ώστε να συνεισφέρει δημιουργικά στην εκλαικευση της επιστήμης".

Αυτά τα λόγια ταιριάζουν καλύτερα στις αρχικές μου προθέσεις, όταν ξεκίνησα το blogging. Τώρα, αποτελούν το πλαίσιο γιατί η σχέση μου με το blog εξελίχθηκε, έγινε πιο ελεύθερη. Μάλλον τα λόγια που έβαλα στο προφίλ μου αντικατοπτρίζουν καλύτερα τη σημερινή μου διάθεση.

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

«Ευτυχία: έχεις σκεφτεί πόσα δάκρυα έχει κάνει αυτή η απαίσια λέξη να τρέξουν; Χωρίς αυτή τη λέξη, θα κοιμόμασταν πιο ήσυχοι και θα ζούσαμε καλύτερα» γράφει ο Gustave Flaubert στο Lettre à Alfred Le Poitevin. Πραγματικά, οι περισσότεροι από μας έχουμε την πεποίθηση ότι η ευτυχία είναι κάτι που πρέπει να κυνηγήσουμε για να τη βρούμε και την βεβαιότητα ότι θα είμαστε δυστυχισμένοι αν δεν λάβουμε αυτό που θέλουμε. Ο πανεπιστημιακός ψυχολόγος Dan Gilbert κλονίζει αυτή την πεποίθηση σε μια πρωτότυπη και διασκεδαστική ομιλία. Οι κλινικές παρατηρήσεις του και τα πειράματα του τον οδήγησαν στην θεωρία ότι είμαστε προικισμένοι, χωρίς να το ξέρουμε, μ' ένα «ψυχολογικό ανοσοποιητικό σύστημα», το οποίο μας επιτρέπει να αισθανθούμε πραγματική ευτυχία ακόμα και αν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως επιθυμούμε. Ονομάζει αυτό το είδος ευτυχίας «συνθετική ευτυχία», μια ευτυχία που είναι όσο αληθινή όσο η φυσική ευτυχία δηλαδή αυτή που νοιώθουμε όταν συναντάμε ακριβώς αυτό που στοχεύαμε.

Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την τοποθέτηση αυτή. "Ο χρόνος όλα τα γιατρεύει" ισχύει λοιπόν επιστημονικά (!), αλλά τα γιατρεύει δίνοντας μας και ένα επιπλέον bonus: το αίσθημα της ευτυχίας.........

To video εδώ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

Ήταν μια όμορφη έκπληξη για μένα, το μικρό αφιέρωμα για το Science for coffee που είχε η εφημερίδα METROPOLIS στο φύλλο της 12ης Ιουλίου 2007.
Ευχαριστώ πολύ.

Σ'ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΘΑ ΜΠΩ.....

Μια εικόνα ηλεκτρονικής μικροσκοπίας κόκκων γύρης του κοινού ηλίανθου (Helianthus annuus).

Πηγή: remf.dartmouth.edu

ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΡΙΤΟ

Έλαβα το εξής μήνυμα:

Κυριακή 8 Ιουλίου ώρα 7μμ όλοι έξω από τη Βουλή!
Απαίτησε την αναδάσωση όλων των καμένων εκτάσεων.
Μακριά από πολιτικές σκοπιμότητες απαίτησε δράση τώρα!
Μη μείνεις άπραγος αυτή τη φορά.

ΚΑΛΕΣΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

Στις 27 Αυγούστου στις 12.30 το βράδυ

Ο πλανήτης Άρης θα είναι ορατός στον ουρανό

Θα φανεί τόσο μεγάλος όσο η πανσέληνος με γυμνό μάτι

Η Γη θα μοιάζει σαν να έχει 2 φεγγάρια

ΠΡΟΣΟΧΗ

Η επόμενη φορά που ο Άρης θα έρθει τόσο κοντά θα είναι το 2287

ΚΑΛΕΣΜΑ

Κάλεσμα για συγκρότηση πρωτοβουλίας αφύπνησης και αναδάσωσης, πολιτών του διαδικτύου εδώ.

ELEGANCE ή αλλιώς ΚΟΜΨΟΤΗΤΑ

ΠΑΓΕΤΩΝΑΣ TRIFT

Ο Παγετώνας του Trift στις Άλπεις στο Καντόνιο της Βέρνης της Ελβετίας είναι άλλο ένα τρανταχτό παράδειγμα των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών. Οι φωτογραφίες πάρθηκαν από το ίδιο σημείο το 1948, το 2004 και το 2005 (αριστερά προς δεξιά) και δείχνουν την δραματική και σταθερή υποχώρηση του παγετώνα. Μέσα σε ένα χρόνο (2004/2005) η γλώσσα του υποχώρησε κατά 216 μέτρα.......

FRACTUS

Ένα φράκταλ είναι ένα γεωμετρικό σχήμα, μια καμπύλη ή μια επιφάνεια, ακανόνιστης μορφής ή αλλιώς τεμαχισμένο, εξ’ oυ και η ρίζα του ονομαστός του fractus που σημαίνει σπασμένο στα λατινικά. Ένα τέτοιο αντικείμενο δεν περιγράφεται με κλασική γεωμετρία και έχει την εξής ιδιότητα: σε οποιαδήποτε κλίμακα και να το εξετάσουμε παραμένει ίδιο. Δηλαδή, εάν εστιάσουμε σε μια λεπτομέρεια του σχεδίου ή αντίθετα μεγεθύνουμε το σχέδιο, ξαναβρίσκουμε και πάλι το σχέδιο ολόκληρο.

Ενδιαφέρον έχει ότι τα fractal δεν είναι μόνο μαθηματικά προϊόντα ή ακόμα προϊόντα τέχνης αλλά και στη φύση παρατηρούνται σχήματα που παραπέμπουν σ'αυτά, όπως τα σύννεφα, οι νιφάδες του χιονιού, το κουνουπίδι, τα βουνά, το δίκτυο ποταμών ή αγγείων, το μπρόκολο κτλ. Τα δέντρα και η φτέρη σχεδόν κατατάσσονται στα φράκταλ- το κλαδί ενός δέντρου ή το φύλλο μιας φτέρης είναι μικρογραφίες ενός συνόλου, όμοιας αν όχι ίδιας φύσης.

1) Εικόνες: κουνουπίδι Romanesco, ιταλικής προέλευσης (αριστερά) και εικόνα του Mantelbrot (δεξιά), 2) Ιστότοπος περί fractals εδώ από το Πανεπιστήμιο του Υαλε (στα αγγλικά).

ΑΝΑΤΡΟΠΗ

Η εικόνα που έχουμε για τον άνθρωπο του Neandertal έχει αλλάξει πολύ κατά την διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας. Ανακαλύφθηκε το 1856 κοντά στο Dusseldorf της Γερμανίας στην κοιλάδα Neander, και το παρουσιαστικό του που θυμίζει περισσότερο πίθηκο από ότι άνθρωπο (κυρτή πλάτη, μεγάλο δάχτυλο του ποδιού αντικριστό όπως στους μεγάλους πιθήκους, χαμηλό κούτελο, το οφρυακό τόξο να προεξέχει, παχιά χείλη, μακριά χέρια και φαρδιές πλάτες) τον κατέταξε αρχικά σαν ένα λάθος της εξέλιξης, έναν μη άνθρωπο που δεν έχει καμία σχέση με τον σημερινό Homo sapiens.

Γύρω στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η εικόνα του αλλάζει και ο Homo sapiens neandertalis πλέον δεν είναι μια κατώτερη ανθρώπινη μορφή αλλά άλλο ένα στάδιο στην εξέλιξη του ανθρώπου, μια άλλη μορφή μεταξύ του Homo erectus και του Homos sapiens. Αυτή η καινούργια αξιολόγηση βλέπει τα ιδιαιτέρα χαρακτηριστικά του ως μια βέλτιστη προσαρμογή στο ιδιαίτερα κρύο ευρωπαϊκό κλίμα στο οποίο ζούσε, τον θεωρεί εξαιρετικό κυνηγό, με έναν πολιτισμό που συνδέεται με σύνθετη σκέψη και ίσως γλώσσα αφού ανακαλύφθηκαν τάφοι, πολύπλοκα πέτρινα εργαλεία, στολίδια και κοσμήματα και τα ανατομικά στοιχεία της στοματικής κοιλότητας δεν αποκλείουν την ανάπτυξη λόγου.

Από που προήλθαν, γιατί εξαφανίστηκαν, ποια ήταν η σχέση τους με τους Ηomo sapiens τους μοντέρνους; Από το 1980, η γενετική και οι βελτιωμένες μέθοδοι χρονολόγησης έχουν απαντήσει σε μερικά ερωτήματα αφήνοντας όμως άλλα στο σκοτάδι. Έτσι, ξέρουμε τώρα ότι ο Neandertal είναι ένας απόγονος του Ηomo erectus ηλικίας 300 000 χρόνων, ο οποίος εγκαταστάθηκε σε όλη την Ευρώπη. Σε αντίθεση, ο μοντέρνος άνθρωπος, Ηomo sapiens ξεκίνησε από την Μέση Ανατολή περίπου 100 000 χρόνια πριν. Η Γηραιά Ήπειρος ήταν λοιπόν Nεανδερταλική πριν γίνει δικιά μας 40 000 χρόνια πριν. Έτσι, για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι του Neandertal και oι μοντέρνοι άνθρωποι ζούσαν δίπλα-δίπλα και ίσως αναμείχθηκαν.

Η σχέση μεταξύ των δυο πληθυσμών εξιχνιάζεται σε μοριακό επίπεδο τα τελευταία χρόνια και τα αποτελέσματα που βγαίνουν είναι διφορούμενα. Από την μια φαίνεται πως δεν υπήρξε ανάμειξη ή και αν έγινε ήταν σε περιορισμένη έκταση χωρίς να δώσει σημερινούς απόγονους. Από την άλλη, βρέθηκε πρόσφατα ότι ένα γονίδιο η microcephalin (MCPH1) το οποίο ρυθμίζει το μέγεθος του εγκεφάλου κατά την ανάπτυξη και το οποίο φέρουν το 70% των σημερινών ανθρώπων είναι κληρονομιά 37 000 ετών από ένα πολύ αρχαϊκό πληθυσμό, και ένας πιθανός υποψήφιος είναι ο άνθρωπος του Neandertal. Ενδιαφέρον, αν σκεφτεί κανείς ότι αυτό το γονίδιο σχετίζεται με την εγκεφαλική ανάπτυξη: αφού αντιπροσώπευσε την βλακεία φαίνεται πως ο άνθρωπος του Neandertal συνδέεται με την ανάπτυξη της νοημοσύνης του σημερινού ανθρώπου.....

1) “Un Neandertalien dans le metro” par Claudine Cohen, Seuil
2) Φωτογραφία από αναπαράσταση του προσώπου ενός παιδιού του Neandertal, το κρανίο του οποίου ανακαλύφθηκε στην Gibraltar, 1926. Δεν φαίνεται το πρόσωπο του απίστευτα ανθρώπινο και γλυκό;
3) Ένα σχετικό vτοκυμαντέρ του BBC για την εξέλιξη του ανθρώπου, το οποίο παρουσιάζει ένας από τους επιστήμονες που ανακάλυψαν την Lucy. Με πολλές λεπτομέρειες που δεν είναι ευρέως γνωστές.