Shut...silence

ΠΡΟΣΓΕΙΩΣΗ versus ΑΠΟΓΕΙΩΣΗ

Καμιά φορά πέφτουμε στα μαλακά,
Άλλες πάλι προσγειωνόμαστε ανώμαλα,
Τι πειράζει όμως, αν έχουμε φτερά να ξαναπετάξουμε;

LUCY in the SKY with DIAMONDS

Από την Βαβυλώνα στους Μάγια και έως σήμερα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών είναι ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που συναντάμε σ’ όλες σχεδόν τις κοινωνίες. Δεν θα σας πάω στα μονοπάτια εξήγησης του πώς αυτές οι ουσίες τινάζουν στον αέρα τις λειτουργίες του εγκεφάλου που σχετίζονται με την μνήμη, την επιβράβευση, την ευχαρίστηση και τις αποφάσεις, δημιουργώντας ένα καταστροφικό σχήμα μη ελεγχόμενης επιθυμίας, την εξάρτηση. Ούτε θα συζητήσω αν υπάρχει ή όχι γενετική προδιάθεση στη χρήση τους. Τεράστια βήματα στην κατανόηση της εξάρτησης έχουν γίνει χάρη στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Η ερώτηση που θέτει ο J. Diamond στο βιβλίο "The rise and fall of the third chimpazee" είναι διαφορετική: τι είναι αυτό στην ανθρώπινη φύση που μας σπρώχνει να δοκιμάσουμε. Γιατί αγνοούμε συνειδητά την γνώση που έχουμε για τις βλαβερές συνέπειες από τη χρήση οινοπνεύματος, νικοτίνης, κοκαΐνης κτλ. και περιφρονούμε τον κίνδυνο εθισμού; O λόγος είναι μόνο σε κοινωνικούς, ψυχολογικούς και πολιτισμικούς παράγοντες ή μήπως υπάρχει κάτι άλλο πιο βαθιά μέσα μας;

Ας μεταφερθούμε στον τομέα των διαφημίσεων για ποτά και τσιγάρα για να δούμε πως υπάρχουν εκεί διαχρονικά μηνύματα στα οποία βασίζονται οι εταιρίες για να κάνουν ελκυστικά αυτά τα προϊόντα κι ας είναι διαμετρικά αντίθετα με την πραγματικότητα. Έτσι, ενώ ξέρουμε ότι ο καπνός μειώνει την αθλητική δραστηριότητα και προκαλεί καρκίνους και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, προωθείται ακόμα και σήμερα ότι το κάπνισμα συνδέεται με ακμαία αθλητική ικανότητα. Άλλες διαφημίσεις μας δίνουν την εντύπωση πώς το κάπνισμα προσθέτει ακαταμάχητη γοητεία και προσφέρει επιτυχία στον άλλο φύλο, ενώ ένας μη καπνιστής ξέρει πως είναι το φιλί ενός καπνιστή. Ένα ποτήρι ουίσκι θα πρέπει να προσθέτει ανδρισμό παρόλο που είναι γνωστό ότι το οινόπνευμα επηρεάζει την σεξουαλικότητα, και φέρνει έως και ανδρική ανικανότητα. Τι λογική υπάρχει λοιπόν πίσω απ’ τις διαφημίσεις αυτές, γιατί “πιάνουν” και πώς μπορεί να σχετιστεί αυτό με την ερώτησή μας;

Ένα άλλο αξιοσημείωτο διαφημιστικό παράδοξο υπάρχει όμως στον κόσμο των ζώων και συγκεκριμένα στις συμπεριφορές που δείχνουν εκ πρώτης όψεως σοβαρές αδυναμίες αλλά για να έχουν επικρατήσει, τα οφέλη θα είναι μεγαλύτερα απ’ το κόστος. Για παράδειγμα, η γαζέλα μπροστά στο λιοντάρι δεν το βάζει αμέσως στα πόδια αλλά κάνει πρώτα μια επίδειξη επί τόπου μικρών αλμάτων, που φαινομενικά την βάζει σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Τα παραδείσια πουλιά με το φτέρωμα τους δυσκολεύονται στις κινήσεις τους, αλλά το διαφημίζουν επιτυχώς στις θηλυκές. Γιατί έχουμε τέτοιες αντιφατικές συμπεριφορές; Μια ενδιαφέρουσα θεωρία που προσπαθεί να τις εξηγήσει είναι η εξής: ακριβώς επειδή αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν ρίσκο, το ζώο στέλνει σήμα ανωτερότητας. Με την συμπεριφορά της, η γαζέλα υποδηλώνει στο λιοντάρι ότι είναι τόσο γρήγορη που μπορεί να του ξεφύγει ακόμα και αν του δώσει αρχικό χρόνο, οπότε καλά θα κάνει να φύγει. Απ’ την άλλη, τα αρσενικά παραδείσια πουλιά διαφημίζουν στην ουσία τα φανταστικά γονίδια τους αφού καταφέρνουν να επιζούν με τέτοιο φτέρωμα.

Μήπως λοιπόν η κλίση μας προς το να δοκιμάζουμε χημικές ουσίες ανεξάρτητα απ’ τα ρίσκα, έχει να κάνει και μ’ ένα αρχέγονο ζωικό ένστικτο που μας οδηγεί στο να σκεφτόμαστε ασυνείδητα πως με την επικίνδυνη συμπεριφορά που καταφέρνουμε και ξεπερνάμε στέλνουμε σήμα προς τους γύρω μας ότι είμαστε ανώτεροι; Και ανώτερος σημαίνει για τον δυτικό έφηβο ή το νέο ενήλικα μια θέση στη κοινωνία και καταξίωση απ’ το άλλο φύλο. Μπόρεσα και ξεπέρασα την ασφυξία της πρώτης ρουφηξιάς καπνού ή τη δυσφορία του πρώτου ποτού και μεγάλωσα; Βέβαια, στη περίπτωση του ανθρώπου, και αυτό είναι μοναδικό στο είδος μας, τα οφέλη δεν υπερβαίνουν τις ζημιές.

Σ’ ένα κόσμο τεράστιο και ανώνυμο πού να βρεις πάντα τα σημεία αναφοράς που να σηματοδοτούν και να καταξιώνουν την ενηλικίωση;

Υ.Γ.1 : Εικόνα/Πίνακας του Ernst Haeckel, 1904, Humming birds (Trochilidae)

Υ.Γ.2 : Ref. Jared Diamond, The rise and fall of the third chimpanzee και Times magazine European edition 10/09/07 "The science of addiction".

Υ.Γ.3 : για να διασκεδάσετε κιόλας, ορίστε και διαφήμισεις του '50 με τα διαχρονικά μηνύματα που λέγαμε...

ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Vicenzo Campi (1536-1591). The ricotta eaters

Η ζωή αποκαλύπτεται μόνο σ’ όσους έχουν τις αισθήσεις σε επαγρύπνηση και προχωρούν, σαν αιλουροειδή σε εγρήγορση, προς κάθε σήμα.

Να περιεργάζομαι, να κοιτάω, να παρατηρώ…
Να χαϊδεύω, να πιάνω, να κρατάω, να σφίγγω, να ακουμπώ…
Να μυρίζω, να εισπνέω, να αναπνέω…
Να ακούω, να διακρίνω...
Kαι να γεύομαι…

Όλα στη γη μας καλούν, μας φωνάζουν αλλά τόσο διακριτικά που τις περισσότερες φορές περνάμε δίπλα χωρίς να αντιληφθούμε τίποτα. Βαδίζουμε πάνω σε θησαυρούς και δεν το προσέχουμε. Και όμως, οι αισθήσεις μας επαναφέρουν στο νόημα.

Προσαρμογή και μετάφραση από λόγια της Ch. Singer

REMAKE

Ποιος ξυπνώντας το πρωί, σκέφτεται ότι θα ’θελε να υποφέρει όλη μέρα; Άμεσα ή έμμεσα, συνειδητά ή ασυνείδητα ότι κάνουμε, ότι επιλέγουμε, ότι ονειρευόμαστε στην ζωή μας πηγάζει από την βαθιά ανάγκη που έχουμε ευεξίας και ευτυχίας. Τι είναι όμως η ευτυχία, σε αντίθεση με την ευχαρίστηση και πως πρέπει να κατευθύνουμε την αναζήτηση μας; Μπορούμε να καλλιεργήσουμε την κλίση μας γι’ αυτήν όπως καλλιεργούμε τις γνώσεις και την εξυπνάδα μας; Μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που το μυαλό μας δέχεται την πραγματικότητα και να το εξασκήσουμε ώστε να μη επηρεάζεται από αρνητικά συναισθήματα; Ερωτήματα που μας ταλαιπωρούν ολόκληρη ζωή και στα οποία μπορεί να μην απαντήσουμε ποτέ αν δεν το επιδιώξουμε.

Σε συνέχεια ενός παλαιότερου post περί συνθετικής ευτυχίας, σας προτείνω τώρα την ομιλία του γεννημένου Γάλλου Matthieu Ricard, καλεσμένος σ’ ένα συνέδριο TED αφιερωμένο στις γνωσιακές επιστήμες. Ξεκίνησε ως μοριακός βιολόγος στο Γαλλικό Ινστιτούτο Παστέρ, έκανε τη διδακτορική του διατριβή με τον François Jacob, βραβείο Νόμπελ Ιατρικής το 1972, για να τα παρατήσει όλα κατόπιν ενός ταξιδιού στο Θιβέτ και να γίνει μοναχός βουδιστής από το 1972. Επίσημος διερμηνέας για τη γαλλική γλώσσα του Δαλάï Λάμα, φωτογράφος, γνωστός συγγραφέας ζει και δραστηριοποιείται στα Ιμαλάϊα. Μεσολαβεί μεταξύ βουδιστών και ερευνητών στις γνωσιακές επιστήμες και συνεργάζεται σε επιστημονικές μελέτες(1, 2), και η φήμη του τον έχει καθιερώσει αν όχι ως « ο ευτυχέστερος του κόσμου» τουλάχιστον ως ένας ευτυχισμένος άνθρωπος...

EINSTEIN'S RIDDLE

Δεν ξέρω αν αυτή η σπαζοκεφαλιά είναι πραγματικά του Einstein, είναι όμως μια καλή άσκηση λογικής...Για όσους έχουν χρόνο να χάσουν ή αγαπούν αυτού του είδους τα παιχνίδια...

Έχουμε και λέμε:
1) Σε ένα δρόμο υπάρχουν πέντε σπίτια στη σειρά, το καθένα βαμμένο με πέντε διαφορετικά χρώματα.
2) Στο κάθε σπίτι ζει ένας άνθρωπος με διαφορετική εθνικότητα.
3) Ο καθένας από τους πέντε ιδιοκτήτες πίνει ένα διαφορετικό ποτό, καπνίζει μια διαφορετική μάρκα πούρου και συντηρεί ένα διαφορετικό κατοικίδιο. Κάποιος έχει ένα Carassius auratus auratus.

Η ερώτηση είναι: Ποιος είναι ο ιδιοκτήτης του χρυσόψαρου;

Απαραίτητες πληροφορίες:
1. Ο Βρετανός ζει σ’ ένα Κόκκινο σπίτι..
2. Ο Σουηδός έχει για κατοικίδια σκυλιά.
3. Ο Δανός πίνει τσάι.
4. Το Πράσινο σπίτι είναι αριστερά του Άσπρου σπιτιού.
5. Ο ιδιοκτήτης του Πράσινου σπιτιού πίνει καφέ.
6.Ο ιδιοκτήτης που καπνίζει Pall Mall εκτρέφει πουλιά.
7. Ο ιδιοκτήτης του Κίτρινου σπιτιού καπνίζει Dunhill.
8. Ο άνθρωπος που μένει στο κεντρικό σπίτι πίνει γάλα.
9. Ο Νορβηγός μένει στο πρώτο σπίτι.
10.Ο άνθρωπος που καπνίζει The Blends μένει δίπλα σ' αυτόν που έχει γάτες.
11. Ο άνθρωπος που έχει άλογα ζει δίπλα στον άνθρωπο που καπνίζει Dunhill.
12. Ο άνθρωπος που καπνίζει Blue Master πίνει μπύρα.
13.Ο Γερμανός καπνίζει Princes.
14. Ο Νορβηγός ζει δίπλα απ’ το Μπλε σπίτι.
15. Ο καπνιστής των The Blends έχει για γείτονα αυτόν που πίνει νερό.

Καλή τύχη!

Η απάντηση εδώ

Α ΛΑ ΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑ

Μαύρες τελίες,
Κίτρινη κουκκίδα,

Πράσινα μεγάλα φύλλα.

Τρία χρώματα συνθέτουν τη μοναξιά.

ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΕΣ ΕΙΚΑΣΙΕΣ

Τι κοινό υπάρχει μεταξύ των δυο προτάσεων, “Έχω ομοζυγωτική μετάλλαξη στην Connexin-26 και γι'αυτό είμαι κουφός” και “Μιλάω κινέζικα”; Τίποτα, θα απαντήσετε. Εκ πρώτης όψεως, έχετε δίκιο. Αν πούμε ότι αυτές οι προτάσεις συμβολίζουν αντίστοιχα τις έννοιες “γονίδιο” και “πολιτισμός”, τότε όντως αυτές οι έννοιες αντιτάσσονται στο μυαλό μας. Έτσι, η αναφορά στα γονίδια, μας παραπέμπει σ’ αυτό που είναι προκαθορισμένο μες στον οργανισμό μας, σ’ αυτό που δεν μπορούμε να αλλάξουμε κατά την διάρκεια της ζωής μας. Αντίθετα, η ιδέα της κουλτούρας μας φέρνει στο νου κάτι μεταβλητό, οι άπειρες διαφορές στα πιστεύω, οι συμπεριφορές και τα κοινωνικά όρια που πλάθουν το κάθε άτομο. Το “φυσικό” έναντι του “πολιτισμικού” ή “το κληρονομικό” έναντι του “επίκτητου”. Μήπως όμως υπάρχει σχέση μεταξύ τους και αν ναι ποια;

Για να απαντήσουμε ας πιάσουμε το νήμα του συναρπαστικού μυθιστορήματος που είναι η ιστορία της εξέλιξης από το πρώτο κύτταρο έως το σημερινό άνθρωπο. Σ' αυτό, ο κυρίαρχος μηχανισμός είναι η φυσική επιλογή ή οποία ορίζεται ως εξής: η επικράτηση του πιο ικανού, με την διατήρηση των διαφοροποιήσεων που θα επιφέρουν σε ένα οργανισμό ένα αναπαραγωγικό προτέρημα. Σ’ αυτή την διαδικασία τα γονίδια παίζουν ρόλο κλειδί αφού είναι το υπόστρωμα που επιτρέπει την μεταφορά των χαρακτηριστικών από ένα άτομο σε άλλο. Με την πάροδο του χρόνου οι γονιδιακές μεταλλάξεις, οι διαφορετικοί συνδυασμοί των γονιδίων και οι ανακατατάξεις των χρωμοσωμάτων που τα περιέχουν, φέρνουν όλο και περισσότερη διαφοροποίηση στον έμβιο κόσμο. Όσοι είναι καλά προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους, επικρατούν, άλλοι εξαφανίζονται και καινούργια είδη εμφανίζονται.

Οι συνδυασμοί γονιδίων αρκούν για να εξηγήσουν το μοναδικό φαινόμενο της εμφάνισης του πολιτισμού και του συνειδητού ανθρώπου; Δηλαδή η αύξηση της βιολογικής πολυπλοκότητας έφερε τον πολιτισμό; Ή μήπως σ’ αυτή την ιστορία υπάρχει μια ποιοτική διαφοροποίηση στην φύση της εξέλιξης του ανθρώπου που ξεφεύγει από το γονιδιακό υπόβαθρο;

Ίσως η απάντηση βρίσκεται κρυμμένη ακριβώς μες στα γεγονότα της εξέλιξης του ανθρώπου. Πριν από 6 με 7 εκατομμύρια χρόνια, επιλέχτηκε για τις ικανότητες προσαρμογής του ένας πίθηκος, πρόγονος των σημερινών πιθήκων και όλων των homo, κατ’ επέκταση και εμάς. Mε την πάροδο του χρόνου, ο δικός μας πρόγονος στέκεται στα πόδια του, αφήνοντας έτσι τα χέρια ελεύθερα να λειτουργήσουν σαν εργαλεία και να δημιουργήσουν μια τεχνική (παλαιολιθική τέχνη) και παθητικά ένα είδος εμβρυακής προ-κουλτούρας αναπτύσσεται που αρχικά του επιτρέπουν να προσαρμοστεί ακόμα καλύτερα αλλά δεν επηρεάζουν σημαντικά τις γνωσιακές του ικανότητες. Σε κάτι λιγότερο από 6 εκατομμύρια χρόνια, και με την δυνατότητα ανάπτυξης της ομιλίας, αυτή η προ-κουλτούρα φτάνει σ’ ένα σημείο κρυστάλλωσης όπου ξαφνικά αρχίζει να επιδρά θετικά στις γνωστικές του ικανότητες και στο περιβάλλον του. Το άλμα είναι απότομο και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εμφάνιση της τέχνης που έγινε συγχρόνως σ’ όλο τον κόσμο από την Αφρική στην Ασία και την Ευρώπη στην Αυστραλία μόλις 40 000 χρόνια πριν και μετά από μια ατελείωτη κυοφορία. Έτσι ο άνθρωπος δημιουργεί, αναπτύσσει πολιτισμό, διαδικασία που γεννά ακόμα περισσότερες γνωσιακές ικανότητες και σ’ αυτό το κυκλικό spin συντελείται μια ουσιαστική διαφοροποίηση: η εξέλιξη του ανθρώπου σταματάει να είναι κυρίως βιολογική όπως σ’ όλα τα άλλα είδη, και γίνεται κυρίως πολιτισμική με το εγώ να γεννιέται μέσα από το εμείς της αγέλης.

Ο άνθρωπος είναι λοιπόν στο σημείο συνάντησης μιας διπλής κληρονομικότητας. Απ’ τη μια η γενετική κληρονομιά που μεταφέρεται από γενεά σε γενεά και αποτέλεσε το βατήρα για την ανάπτυξη γνωσιακών ικανοτήτων. Απ’ την άλλη, η πολιτισμική κληρονομιά που διαδίδεται μεταφέρεται ανάμεσα απ’ τους ανθρώπους και η οποία με την άνθισή της αύξησε δραματικά τις γνωσιακές ικανότητες του ανθρώπου έως ότου να γίνει συνειδητό ων. Συνδυασμός, συν-εξέλιξη, και ιδού το απόλυτα πρωτότυπο.

1) Λεπτομέρεια τοιχογραφίας σπηλιάς Chauvet στην Ardèche, Γαλλίας. Χρονολογείται στα 31 000 BP (Before Present) όπου BP ορίζεται το 1950.
2) A. Jacquard & A. Kahn, L'avenir n'est pas écrit, Éditions Bayard