31/3/07

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ


Αν με βλέπουν να στέκομαι
όρθιος, ακίνητος, μες
στα λουλούδια μου, όπως
αυτή τη στιγμή,
θα νόμιζαν πως τα διδάσκω. Ενώ
είμαι εγώ που ακούω
κι αυτά που μιλούν.
Έχοντάς με στο μέσο
μου διδάσκουν το φως.
Νικηφόρος Βρεττάκος
"Φιλοσοφία των λουλουδιών"
ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ, ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ



27/3/07

ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ

Το IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) δημοσίευσε την έκθεση του για το 2007, διαθέσιμη στα αγγλικά στην ιστοσελίδα του ΒΒC. Περιέχει τα τελευταία δεδομένα σχετικά με τις κλιματολογικές αλλαγές και τις μακρόχρονες προβλέψεις εξέλιξης του κλίματος σε μορφή πιθανών σεναρίων. Αυτό γιατί υπάρχουν δυο κύριες πηγές αβεβαιότητας: η μια σχετίζεται με τις εξελίξεις της παγκόσμιας οικονομίας στον 21ο αιώνα και η άλλη αφορά τα κλιματολογικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται. Η επόμενη έκθεση θα είναι σε έξι χρόνια, όπου και θα απαντηθούν, ελπίζουμε, πολλά από τα αγχωτικά ερωτήματα που υπάρχουν.

25/3/07

ΚΑΤΙ ΜΙΚΡΑ ΖΩΥΦΙΑ

Dermatophagoides pteronyssinus
House_Dust_Mite.jpg
Πηγή

Τα ακάρεα είναι πολύ μικρά ζωάκια που ανήκουν στην οικογένεια των αραχνοειδών (με οχτώ πόδια). Υπάρχουν περίπου 45,000 είδη. Στην 400 εκατομμυρίων ετών ύπαρξη τους στη γη, έχουν αποικίσει πληθώρα μέρη ανάλογα με τις διατροφικές συνήθειες τους και λόγω του μεγέθους τους (μικρά έως μικροσκοπικά) περνούν συχνά απαρατήρητα. Αυτά που μας ενδιαφέρουν ζουν στο σπίτι και αρέσκονται στη ζέστη και στη υγρασία. Είναι μικροσκοπικά και τρέφονται από τα πιτυρώδη λέπια δηλαδή από τα μικρά κομματάκια δέρματος που χάνουμε καθημερινά. Αγαπούν ιδιαίτερα τα κρεβάτια, τις μοκέτες/ χαλιά και την σκόνη. Αναπαράγονται κυρίως την άνοιξη και το φθινόπωρο. Τα περιττώματα τους είναι δυνητικά αλλεργιογόνες ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα ακατάπαυστης καταρροής (ρινίτιδα) και/ η δυσκολίες στην αναπνοή (άσθμα).

17/3/07

H ΑΝΟΙΞΗ


Η άνοιξη ήρθε πριν τις 21 Μαρτίου, και το τραγούδι μας λέει:
Μια άνοιξη πεθαίνει, έρχεται μια άλλη. Και όλα αλλάζουν, και όλα είναι ίδια
[Un printemps meurt, en vient un autre. Et tout change, et tout est pareil]

Edith Piaf

Λόγια από το τραγούδι "Πριν από μας" [Avant nous]

SUGAR AND SPICE AND ALL THINGS NICE……..


Η φράση «ο άνθρωπος αναπαραγάγεται» από βιολογικής πλευράς strictu sensu είναι αντιφατική. Η λέξη αναπαραγωγή προϋποθέτει μια δημιουργία που είναι όσο το δυνατόν πιο όμοια με το αρχικό πρωτότυπο. Η δημιουργία ενός ανθρώπου απαιτεί όπως ξέρουμε όχι ένα μόνο άτομο αλλά την ύπαρξη ενός άνδρα και μιας γυναίκας, δηλαδή δυο πρωτοτύπων και την εφαρμογή του μηχανισμού που λέγεται φυλετική αναπαραγωγή. Αντίθετα, η λέξη αναπαραγωγή ταιριάζει στα βακτηρίδια που έχουν την δυνατότητα να χωριστούν στα δυο φτιάχνοντας απογόνους, κλώνους, πανομοιότυπους με το πρωτότυπο (αφυλετική αναπαραγωγή).

Η φυλετική αναπαραγωγή δημιουργεί κάτι εντελώς μοναδικό από γενετικής άποψης. Γιατί αυτό; Ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά. Όλα τα κύτταρα του σώματός μας περιέχουν στον πυρήνα τους χρωμοσώματα που φέρουν τα γονίδια από τα οποία πλαστήκαμε και αναπτύχθηκαν τα ατομικά μας χαρακτηριστικά. Τα χρωμοσώματα, στο σύνολο τους 46, βρίσκονται σε ζεύγη (22 ομόλογα ζευγάρια και ένα ζεύγος ξεχωριστών χρωμοσωμάτων X/Y που καθορίζουν το φύλο). Κάθε ζεύγος χρωμοσωμάτων έχει τα γονίδια του εις διπλούν, με το ένα χρωμόσωμα να προέρχεται από το θηλυκό γονέα και το άλλο χρωμόσωμα από τον αρσενικό γονέα. Αντίθετα, τα αναπαραγωγικά κύτταρα (σπερματοζωάρια ή ωάρια), κατά τον σχηματισμό τους «βλέπουν» το γενετικό υλικό τους να αναταξινομείται και να διαιρείται στα δυο (23 χρωμοσώματα ανά αναπαραγωγικό κύτταρο). Έτσι, ο κάθε γονιός δεν μεταφέρει στο παιδί του όλη την βιολογική του πληροφορία αλλά μόνο την μισή και η πληροφορία του κάθε γονέα δεν αναμιγνύεται με αυτή του άλλου γονέα για να δώσει μια μέση τιμή. Δεν έχουμε να κάνουμε δηλαδή με δυο κρασιά διαφορετικού χρώματος (άσπρο και κόκκινο) που η ανάμιξη τους δίνει ένα κρασί ροζέ. Αντιθέτως, αυτές οι δυο μισές πληροφορίες παραθέτονται χωρίς να αναμιγνύονται για να δημιουργηθεί ένα εντελώς καινούργιο σύνολο χρωμοσωμάτων, που διαφέρει από αυτό του ενός ή του άλλου γονιού.

Γιατί όμως λέμε καινούργιο σύνολο; Γιατί τα γονίδια υπάρχουν με παραλλαγές (αλληλόμορφα) και ο καθένας μας φέρει μια επιλογή απ’ αυτά. Για παράδειγμα, για ένα γονίδιο που καθορίζει το χρώμα των ματιών, μπορεί να υπάρξει το αλληλόμορφο για τα γαλανά μάτια, ή για τα καστανά κτλ. Άλλο κλασσικό παράδειγμα αλληλομορφίας είναι το γονίδιο που καθορίζει το χρώμα των λουλουδιών στα μοσχομπίζελο (Lathyrus odoratus) και υπάρχει σε αλληλόμορφα γονίδια P και p. Κάθε λουλούδι θα λάβει από τους γονείς είτε δυο γονίδια P, είτε δυο γονίδια p ή ένα γονίδιο P και ένα γονίδιο p, και στη κάθε περίπτωση το λουλούδι απόγονος θα έχει ξεχωριστό τελικό χρώμα. Ο συνδυασμός των αλληλομορφών και πως εκφράζονται ακολουθούν πολύπλοκους κανόνες και γεννάει ποικιλία άρα μοναδικότητα.

Πόσο μοναδικός είναι ο καθένας από μας ;

Για να το υπολογίσουμε, ας πάρουμε πάλι την περίπτωση του γονιδίου που καθορίζει το χρώμα στο μοσχομπίζελο για το οποίο είδαμε ότι υπάρχουν τρεις δυνατοί συνδυασμοί. Εάν προσθέσουμε άλλο ένα χαρακτηριστικό γονίδιο που να έχει και αυτό δυο αλληλόμορφες εκδοχές τότε έχουμε 32, δηλαδή 9 δυνατούς συνδυασμούς. Δηλαδή, για n χαρακτηριστικά έχουμε 3n πιθανούς συνδυασμούς. Και αυτός ο αριθμός είναι αστρονομικός εάν το n περάσει μερικές δεκάδες. Για παράδειγμα, 350 δίνει σαν αποτέλεσμα έναν αριθμό που περιέχει 20 ψηφία, ένας αριθμός δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερος από αυτόν του αριθμού των αστεριών του γαλαξία μας (~ 100 με 300 δισεκατομμύρια)!!! Και να φανταστεί κανείς ότι το ανθρώπινο γονιδίωμα περιέχει περίπου 20,000 με 25,000 γονίδια και πως η γενετική της κληρονομικότητας είναι πολύ πιο σύνθετη από αυτή του παραδείγματος μας.

Η γενετική ποικιλία που παρατηρούμε, είναι καθαρά προϊόν της φυλετικής αναπαραγωγής. Το πραγματικό είναι μοναδικό και οι δυνατότητες άπειρες.
1) Wikipedia.org
2) Albert Jacquard "L'eloge de la difference", Editions Point

10/3/07

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΖΩΗ




Ποιος δεν έχει προσέξει τις κάμπιες (Thaumetopoea pityocampa) που απεικονίζονται στη φωτογραφία; Τις βρίσκουμε κυρίως στις χώρες που βρέχονται από τη Μεσόγειο. Τρέφονται από πευκοβελόνες, με αποτέλεσμα να μειώνουν την ανάπτυξη του πεύκου ιδίως εάν είναι νέο, και να αυξάνουν την ευαισθησία του στις αρρώστιες και στα ξυλοφάγα έντομα. Όταν νοιώθουν ότι απειλούνται, οι κάμπιες εκτοξεύουν στον αέρα μικροσκοπικές τριχούλες που περιέχουν μια τοξίνη η οποία μπορεί να προκαλέσει στον άνθρωπο, σοβαρούς ερεθισμούς του ματιού και αλλεργικές αντιδράσεις.

Για να προστατεύονται από το χειμερινό κρύο, φτιάχνουν μεταξωτά κουκούλια σαν αποικίες, στην άκρη των κλαδιών που έχουν προσανατολισμό προς το νότο. Τρέφονται κυρίως την νύχτα, διασχίζοντας τις πλέξεις του κουκουλιού, σιγουρεύοντας την επιστροφή τους με ένα μεταξωτό νήμα που παράγουν συστηματικά κατά τις μετακινήσεις τους.

Μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου, κάθε αποικία αφήνει την φωλιά της και ξεκινάει μια διαδικασία ανεύρεσης ηλιόλουστου και μαλακού χώματος, προχωρώντας διαδοχικά η μια κάμπια πίσω από την άλλη και ακολουθώντας το νήμα που φτιάχνει η πρώτη κάμπια, η οποία πάντα είναι θηλυκιά . Κάθε ακολουθία μπορεί να περιέχει έως και μερικές εκατοντάδες κάμπιες. Μετά από 1-2 μέρες, μαζεύονται σε επιλεγμένο σημείο και μπαίνουν όχι πολύ βαθιά στο έδαφος (10–20 εκατοστά). Μετά από δυο εβδομάδες η κάθε κάμπια έχει φτιάξει το δικό της προσωπικό κουκούλι και αρχίζει η σταδιακή μεταμόρφωσή της σε χρυσαλίδα, διαδικασία που θα πάρει μερικούς μήνες έως και χρόνια. Τον Ιούλιο και Αύγουστο, οι χρυσαλίδες γίνονται πεταλούδες και βγαίνουν από το χώμα για να ζήσουν μια δυο μέρες μόνο. Πριν πεθάνουν, οι θηλυκές πεταλούδες θα προσελκύσουν τα αρσενικά μέσω μιας φερορμόνης και θα εναποθέσουν 70 με 300 αυγά σε ένα κλαδί πεύκου. Οι κάμπιες θα γεννηθούν μετά από 30-45 μέρες και ένας καινούργιος κύκλος θα αρχίσει.

http://www.wikipedia.org/

8/3/07

Η ΑΛΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Eulithis pyraliata Με μελανόξανθες αποχρώσεις,
Το ζωικό και το φυτικό πλέκονται,
Και η αλχημεία της ζωής εκφράζεται.

6/3/07

ΘΑ ΤΟ ΣΚΕΦΤΟΜΟΥΝ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΩ


Έμαθα πρόσφατα για μια πρωτοβουλία των Πρασίνων της Ελβετίας η οποία με έβαλε σε σκέψεις. Εάν πάρει πρώτα τις απαιτούμενες 100 000 υπογραφές υποστήριξης από τους Ελβετούς πολίτες και κατόπιν περάσει μέσω δημοψηφίσματος από την κρίση του εκλογικού σώματος, η πρωτοβουλία «για αυτοκίνητα που σέβονται περισσότερο τον άνθρωπο» θα αποτελέσει μια παγκόσμια πρωτιά: στα αυτοκίνητα που μολύνουν περισσότερο δεν θα χορηγείται αδεία κυκλοφορίας στην Ελβετία. Το κριτήριο αποκλεισμού θα είναι η ποσότητα παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα με όριο 250 gr CO2/ km (το ευρωπαϊκό συνιστώμενο όριο είναι 140 gr/ km) και/ ή 2.5 mg μικροσωματίδια/ km, ενώ για τα αυτοκίνητα που ήδη κυκλοφορούν και φτάνουν αυτά τα όρια ή μέγιστη επιτρεπτή ταχύτητα θα είναι 100km/h. Ποία αυτοκίνητα αφορά αυτή η πρωτοβουλία; Κυρίως τα 4x4 και τα σπορ αυτοκίνητα, καλύπτοντας συνολικά το 9% της αυτοκινητιστικής προσφοράς στην χώρα αυτή.

Πράγματι, τα 4x4 είναι από τα πιο μολυσματικά αμάξια αφού εκπέμπουν έως 3 φορές παραπάνω διοξείδιο του άνθρακα από ένα μικρό αυτοκίνητο. Η κατανάλωση τους σε βενζίνη είναι κατά 4 λίτρα ανά χιλιόμετρο μεγαλύτερη από ότι σε άλλα αυτοκίνητα ενώ στην πόλη με όριο ταχύτητας 50 χιλιόμετρα / ώρα καταναλώνουν δυο φορές περισσότερο καύσιμο από ένα κλασικό μοντέλο. Παρόλα αυτά αλλά και την τσουχτερή τιμή τους, η πώληση των 4x4 συνεχίζει μια ανοδική πορεία. Παράδοξο είναι επίσης το ότι ενώ οι τεχνικές προδιαγραφές τους είναι για να διασχίζουν την Σαχάρα χρησιμοποιούνται για να καβαλήσουν πεζοδρόμια (!), αφού τα αστικά κέντρα συγκεντρώνουν τον μεγαλύτερο αριθμό. Τέλος, οι στατιστικές δείχνουν πως μικρό ποσοστό των ιδιοκτητών των 4x4 (5 –10%) αξιοποιούν πραγματικά τις δυνατότητες που προσφέρουν αυτά τα αυτοκίνητα (όπως η τετρακίνηση). Σε τι κόσμο ζούμε! Μήπως αγοράζουμε μια εικόνα, σύμβολο της κοινωνικής καταξίωσης και υλικής μας ευημερίας;

Εντάξει, το αυτοκίνητο είναι σύμβολο και κινητήρια δύναμη της οικονομίας μιας χώρας, αλλά είναι όμως αιτία ενός διπλού κακού: απ’ την μια απαιτεί μια πρώτη ύλη πολύτιμη και μη ανανεώσιμη και απ’ την άλλη επιδεινώνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου με καθόλου ασήμαντη συμμετοχή. Η συνεχής τάση προς όλο και περισσότερη οδική κυκλοφορία και μετακίνηση είναι ένα γεγονός με σημαντικότατες συνέπειες για το περιβάλλον, την ενέργεια, την ποιότητα ζωής κτλ. Επιστροφή σε παλαιότερη κατάσταση είναι ανέφικτη και άτοπη αλλά καλούμαστε να βρούμε εναλλακτικές διόδους στις ανάγκες μας, σε ατομικό και πολιτικό επίπεδο. Όποια και να είναι η κατάληξη της ελβετικής πρωτοβουλίας, η ύπαρξη αυτής καθ’ αυτής της πρωτοβουλίας μαρτυρεί μια αυξημένη κοινωνική συνείδηση και μια ευαισθησία στο κατ’ εξοχήν πρόβλημα της εποχής μας, που μόνο συγχαρητήρια αξίζει.
2) Nicolas Hulot, Pour un pacte ecologique, Editions Calmann-Levy

1/3/07

ΑΛΟΓΟ, ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑΣ Η ΚΑΝΓΚΟΥΡΟ;

Ο ιππόκαμπος, ή αλογάκι της θάλασσας, παρουσιάζει κάποιες εκπληκτικές ιδιαιτερότητες. Τα δυο μάτια του κινούνται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και έτσι μπορεί να κοιτάξει ταυτόχρονα σε δυο διαφορετικές κατευθύνσεις. Σαν το χαμαιλέοντα, μπορεί να αλλάξει χρώμα ανάλογα με το περιβάλλον του. Ο τρόπος αναπαραγωγής του είναι όμως το πιο αξιοπερίεργο. Την εποχή της αναπαραγωγής, το ζευγάρι ιππόκαμπων στέκεται το ένα απέναντι στο άλλο λες και φιλιούνται. Στην πραγματικότητα, o θηλυκός ιππόκαμπος μεταφέρει τα αυγά του σε μια κοιλότητα που έχει ο αρσενικός κάτω από την ουρά. Ο αρσενικός ιππόκαμπος θα είναι λοιπόν έγκυος και μετά από 50 με 60 μέρες, τα μικρά θα βγουν από το αυγό τους και το αρσενικό θα τα διώξει προς τα έξω.