15/1/08

ΟΛΑ ΤΑ ΛΕΦΤΑ...ΓΙΑ ΕΝΑ ΑΡΚΟΥΔΑΚΙ

Το νεογνό που μόλις έχει εγκαταλείψει τη στενή και προστατευτική μήτρα της μάνας του νοιώθει ανασφάλεια από τη νέα του ελευθερία και ζει σ' ένα ψυχολογικό και σωματικό κλοιό κοντά της. Η διαδικασία αυτονόμησης του θα γίνει σταδιακά, και θα αρχίσει πολύ πριν μπορέσει να τρέξει προς όπου τα τέσσερα μέλη του τον οδηγήσουν. Λέω να σταθώ σ' αυτό το σημείο, γιατί αυτή η διαδικασία περιέχει στοιχεία που ξεπερνούν τα στενά όρια της βρεφικής ηλικίας και μας αγγίζουν σαν ενήλικες με έναν πολύ πιο γενικό και βαθύ τρόπο.

Ας ακολουθήσουμε τη χρονολογική σειρά των γεγονότων.

Στην αρχή της ζωής, η μητέρα προσαρμόζεται σχεδόν απόλυτα στις ανάγκες και επιθυμίες του βρέφους και πάνω στο κούμπωμα αυτό δημιουργείται μια αυταπάτη: το βρέφος αναπτύσσει έναν υποκειμενικό εσωτερικό μαστό, σε αντίθεση με τον αντικειμενικό εξωτερικό μαστό της μάνας του, το νομίζει πραγματικό και έχει την αυταπάτη της παντοδυναμίας επάνω του. Όμως, βαθμιαία, εκείνη θα διαλύσει αυτή την κατάσταση ψευδαίσθησης εισάγοντας όλο και περισσότερες ματαιώσεις στην εκπλήρωση των αναγκών του βρέφους. Του επιτρέπει έτσι να κάνει ένα ταξίδι από το καθαρά υποκειμενικό στην αντικειμενικότητα, να δεχτεί την πραγματικότητα και να βιώσει την εμπειρία.

Σ' αυτή τη διαδικασία προόδου, μπορεί να δει κανείς ένα ορατό σημείο που θα πάρει τη θέση της αυταπάτης: την προσκόλληση του βρέφους σ' ένα απόκτημα - ένα μαλακό αντικείμενο όπως ένα χνουδωτό ζωάκι, ένα πάπλωμα, αλλά και μια μελωδία, μια λέξη κτλ. Ονομάζεται αυτό ενδιάμεσο αντικείμενο γιατί δεν είναι για το βρέφος ούτε κάτι εσωτερικό του ή μια ψευδαίσθηση (το φανταστικό μαστό) αλλά ούτε ένα εξωτερικό αντικείμενο. Λίγο από τη μητέρα, λίγο από κείνο, ενδιάμεσο μεταξύ της πραγματικότητας και του φανταστικού, της παρουσίας και της απουσίας, της ασφάλειας και της ανασφάλειας, όλων των προσδοκιών και για όλες τις περιπτώσεις. Του επιτρέπει να δεχτεί την απουσία της μητέρας του, κρατώντας την συμβολικά παρούσα αλλά και να πραγματοποιήσει καινούργιες εμπειρίες χωρίς να διαταράσσεται η εσωτερική ισορροπία του, σαν να το χρησιμοποιεί για ασπίδα προς τον έξω κόσμο. Και αυτό το ενδιάμεσο είναι ο χώρος όπου όλα τα συναισθήματα επιτρέπονται, αγάπης, μίσους, τρυφερότητας αλλά ακόμα και βαναυσότητας.

Εε και;

Με τον καιρό, το βρεφικό μεταβατικό αντικείμενο θα περιπέσει σε λήθη, θα χάσει τη σημασία του αλλά τα μεταβατικά φαινόμενα θα πληθύνουν και θα διαχυθούν σε ότι σχετίζεται με φαντασία και δημιουργικότητα. Και αυτό, καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής, ώστε να υπάρξει μεσολάβηση μεταξύ της εσωτερικής ψυχικής πραγματικότητας και της εξωτερικής πραγματικότητας. Ένας χώρος ουδέτερος για ανάπαυση και ανακούφιση από την πίεση της γεφύρωσης μεταξύ των δυο αυτών κόσμων.

Ενδιαφέρον πώς όλα ξεκινούν από μια πλάνη και μια έλλειψη, για να καταλήξουν σ’ έναν καθαρά ανθρώπινο και προσωπικό τρόπο προσέγγισης της πραγματικότητας, αυτό της φαντασίας και της δημιουργίας.


1)Winnicott D. και το μεταβατικό αντικείμενο

8 σχόλια:

  1. Δηλαδή η ψευδαίσθηση μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή. Η ισορροπία του εσωτερικού μας κόσμου εξαρτάται και απο αυτή την πρώτη περίοδο.

    Συμφωνώ οτι η αγάπη για το βρέφος είναι το παντοδύναμο φίλτρο για όλη του τη ζωή.

    Συγχαρητήρια για την πολύ καλή παρουσίαση ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΓΙΓΜΑ ΨΥΧΗΣ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δε νομίζω ότι είναι τόσο ουδέτερος αυτός ο χώρος.Μπορεί να γίνει μια εμμονή αναζήτηση διεξόδου από τήν πραγματικότητα.Και κάποιοι στην πορεία χάνουν το θάρρος και το ρεαλισμό για να την αντιμετωπίσουν.Αν υπάρχει ισορροπία θα χαρίσει όντως τα οφέλη ενός ασφαλούς "λιμανιού".Αν γίνει όμως άρνηση για αποδοχή του έξω και οδηγήσει στην απομόνωση?

    Άψογο ποστ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @ Ανώνυμος.
    Χαίρομαι που σε άγγιξε αυτό το κείμενο, αλλά να ευχαριστείς τον Winnicott που συνέλαβε αυτά τα πράγματα. Και ’γω βρήκα την όλη ιστορία εξαιρετικά διαφωτιστική. Η ισορροπία μας φαίνεται να πηγάζει απ’ τις απαρχές της εμπειρίας και στο πόσο καλά έγινε η διεργασία δημιουργία της αυταπάτης-διάλυση της αυταπάτης...Και ναι, συνήθως αυτό γίνεται ενστικτωδώς ή όπως λες με το φίλτρο της μητρικής αγάπης.

    @BioLogos.
    Μου έβαλες δύσκολα συνάδελφε γιατί δεν είμαι ούτε ψυχίατρος, ούτε καν ψυχολόγος...Θα προσπαθήσω όμως να απαντήσω με τα πέντε πράγματα που διάβασα αφού δεν έχουμε βοήθεια κοινού... και γιατί μου άρεσαν οι ερωτήσεις σου.

    Η ύπαρξη ενδιάμεσου χώρου προϋποθέτει μια εξωτερική και μια εσωτερική πραγματικότητα (ψυχικός κόσμος), εκεί εκδηλώνεται. Έτσι δεν μπορεί να γίνει διέξοδο από την πραγματικότητα, αλλά είναι η πραγματικότητα συν κάτι υποκειμενικό, twilight zone? Είναι περιοχή ανακούφισης γιατί είναι ελεύθερο από την πίεση σύνδεσης των δυο κόσμων. Στο παιδί που παίζει με το αρκουδάκι του δεν ρωτάμε αν το διανοήθηκε ή του παρουσιάστηκε απ’ έξω. Δεν διατυπώνουμε κανένα ερώτημα, δεν δικαιολογούμε τίποτα.

    Η άποψη μου για την αντιμετώπιση την πραγματικότητας είναι διαμετρικά αντίθετη μ’ αυτό που ρωτάς. Από αυτό τον Winnicott, έμαθα ότι η αντιμετώπιση της πραγματικότητας είναι υποκειμενική εξ’ ορισμού. Γι’ αυτό η ανάγκη ρεαλισμού που θεωρείς άξιος στόχος είναι ένας άπιαστος στόχος, ίσως μη ανθρώπινος, που δεν χαρίζει ισορροπία γιατί δεν είναι ο τρόπος που σχετιζόμαστε με την πραγματικότητα. Χρειαζόμαστε τις twilight zones σαν λιμάνι. Ρεαλισμός ίσον άρνηση των δημιουργικών ενδιάμεσων περιοχών, άρα αισθηματική παράλυση, ανασφάλεια και τελικά απομόνωση από την πραγματικότητα; Τι λες;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Φαίνεται το έχω παρακανεί στο να υψώνω το μυαλό μου στο τετράγωνο.Θα το μελετήσω και θα επανέλθω.

    Η ιδέα για ζώνες του λυκόφωτος με εξιτάρει.Είμαι και φαν άλλωστε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Για μια ακόμα φορά, την ευχή μου να έχετε αγαπητή phd και για την επιλογή του θέματος που μας θυμίζει το τρυφερό μας ρόζ και για τον τρόπο που μας το παρουσιάζετε.

    Ως μεταβατικό αντικείμενο, επισης τα παιδιά χρησιμοποιούν και τον "φανταστικό σύντροφο". Μια παρουσία που μόνο εκείνα βλέπουν και καλό είναι όταν τα ακούμε να παραμιλάνε ή να μας μιλάνε για τον σύντροφο αυτό να μην παθαίνουμε πανικούς οτι το παιδί τάχει χαμένα και βλέπει φαντάσματα. Ας κάνουμε μέλος της οικογένειας και τον φανταστικό του φίλο!

    Εν αναμονή των εμπνεύσεών σας, σας χαιρετώ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. http://environmentfood.blogspot.com/2008/01/islands.html

    μήπως είμαστε σε όλη μας τη ζωή ...νησάκια και απλά δεν υπάρχει λιμάνι;;

    άλλωστε και στη μήτρα της μαμάς μας...νερό είχαμε γύρω μας!

    PhD ...μπράβο για την ομορφιά του blog σου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @soduck.
    Χωρίς αναγνώστη και ανταπόκριση απ’αυτόν, το ωραιότερο κείμενο μένει στείρο...
    Χαίρομαι που σου άρεσε το θέμα...

    Είναι αλήθεια ότι μόνο τα παιδιά έχουν την ικανότητα να παράγουν και να βλέπουν φανταστικούς συντρόφους αν και δε ξέρω αν strictly speaking αυτά ανήκουν στο χώρο της φαντασίας ή είναι μεταβατικά αντικείμενα. Έχεις δίκαιο όμως ότι ο πανικός των γονέων συχνά είναι λάθος ή και καταστροφική κίνηση γιατί είπαμε τα παιδιά βλέπουν μ’ άλλα μάτια ...


    @izabet.
    από την στιγμή που γεννιόμαστε φαίνεται πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα της σχέσης ανάμεσα σε ότι αντιλαμβανόμαστε αντικειμενικά και σε ότι συλλαμβάνουμε υποκειμενικά ...οπότε ναι, είμαστε νησάκια κατά κάποιο τρόπο...αλλά όχι απομονωμένοι το ένα από το άλλο.

    Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή