6/5/08

ΒΑΒΕΛ

Αboriginal art

Retour de Rome, Sofia Boubolis

Επέστρεψα!

Ακόμα λίγο εκτός, ακόμα λίγο ζαλισμένη από τις τόσες παραστάσεις που είδα, ανανεωμένη όμως από την αλλαγή. Έτσι, το μεγάλο αφιέρωμα του τελευταίου τεύχους (# 2269) του Nouvel Observateur προς τιμή του φιλόσοφου και ανθρωπολόγου Claude Lévi-Strauss έρχεται να δέσει δημιουργικά σ’ αυτό το ταξιδιωτικό πνεύμα…

Ακρογωνιαίος λίθος της εθνολογίας, αναπόδραστη μορφή του χώρου αυτού, ο Lévi-Strauss, εκατό ετών φέτος, έγραφε ήδη από το 1955 στο βιβλίο του «Θλιμμένες Τροπικές» (Tristes Tropiques) τα εξής: « Τίποτα δεν μπορούμε να κάνουμε περαιτέρω: ο πολιτισμός δεν είναι πια αυτό το λεπτεπίλεπτο λουλούδι που συντηρούσαμε. Η ανθρωπότητα εγκαθίσταται στη μονο-καλλιέργεια (monoculture), και ετοιμάζεται να παράγει ένα μαζικό πολιτισμό [...]».

Όντως, η συνάντηση του δυτικού πολιτισμού με τον υπόλοιπο κόσμο προκάλεσε εξ’ αρχής την απορρόφηση όλων των πολιτισμών από ένα χωνευτήρι που αλέθει αλύπητα, κατέστρεψε την ετερότητα και τελικά πέτυχε την ομογενοποίηση. Ένα φαινόμενο αδιαμφισβήτητο, που έρχεται σε αντίθεση με την σημερινή πολιτική του «politically correct» όπου η διαφορετικότητα θεωρείται αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα, και παρόλη την επίσημη αναγνώριση και προώθηση των μικρών πολιτισμών. Σ’ αυτή την διαδικασία συγχώνευσης, για πολλούς σύμβολο ειρήνης και ομονοίας, ακόμα και ο πιο ταπεινός και εύθραυστος πολιτισμός γίνεται απλώς ένα διαφοροποιημένο σχήμα του δυτικού πολιτισμού σαν αποτέλεσμα του εμποτισμού του με τις μεθόδους, τις τεχνικές και τις αξίες της Δύσης.

Στην εθνολογία χρωστάμε λοιπόν τη μνήμη του πλούτου της ανθρώπινης δημιουργίας. Επιστήμη συνδυασμός των φυσικών και των κοινωνικών επιστημών, προσφέρει έναν τρόπο για να κατανοηθεί η ανθρωπότητα και οι αρθρώσεις που ρυθμίζουν τις διάφορες μορφές έκφρασής της. Συνάμα, αποτελεί ένα εργαλείο αξιολόγησης του δικού μας δυτικού πολιτισμού αφού διευρύνει τον ορίζοντα και επιτρέπει μια πιο σχετική/ συγκριτική ματιά. Ίσως επίσης να μπορούμε να εμπνευστούμε από τους απλούς πολιτισμούς που περιγράφει. Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Lévi-Strauss, μέσω σοφών εθίμων που έχουν καταχωρηθεί συνήθως από μας σαν προλήψεις, αυτοί οι λαοί μπορούν να λειτουργήσουν σαν παράδειγμα για να βρούμε μια καλύτερη σχέση σεβασμού με τη φύση, όπου ο άνθρωπος δεν εμφανίζεται σαν απόλυτος άρχοντας αλλά σαν θεματοφύλακας του έμβιου, οριοθετώντας τα δικαιώματα του ιδίου εκεί που η άσκηση τους θέτει σε κίνδυνο άλλα είδη.

Ίσως πρέπει να αποδεχτούμε ότι κανένας πολιτισμός δεν είναι ανώτερος από άλλον και πως ο πλούτος της ανθρωπότητας βρίσκεται στην ποικιλία μορφών του και στην ικανότητα της να αφήνει χώρο για τον άλλον. Ξεπερασμένες ιδέες; Δε νομίζω. Σ’ όλα τα επίπεδα που μπορούμε να σκεφτούμε, προσωπικό, συλλογικό, εθνικό, πολιτισμικό κτλ, σκοντάφτουμε στο θέμα αυτό. Ο άλλος είναι αυτός που ενοχλεί, που διαταράσσει, που μας ξεβολεύει από τις πεποιθήσεις μας και μας αποτρέπει από το να γυρίζουμε στους γνώριμους κύκλους μας. Μετά το πρώτο επιθυμητό στάδιο της αλληλοαναγνώρισης πρέπει όμως να έρθει το δεύτερο στάδιο, η συνάντηση. Για να πάμε ένα επίπεδο πιο πέρα και για να βγει στην επιφάνεια το καινούργιο. Με τη προϋπόθεση ότι ξεπερνιέται η ανάγκη να ρουφήξουμε τον άλλον σε μια δίψα συγχώνευσης ή να τον εξοστρακίσουμε επειδή η διαφορετικότητα του υπερισχύει των κοινών σημείων.

Για να φανεί η σπίθα και να γίνει φωτιά δε χρειάζονται να τριφτούν δυο μέρη;

2 σχόλια:

  1. ο σεβασμός στη διαφορετικότητα δεν σημαίνει όμως ότι όλοι οι πολιτισμοί είναι ίδιοι! :)

    και για να έχεις φωτιά...πρέπει να τρίψεις δύο μέρη ...κατάλληλα...
    όχι οποιαδήποτε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Κανείς δεν είπε ότι είμαστε όλοι ίδιοι.
    Πέρα από τη φυσική ισότητα μεταξύ ανθρώπων, η τεράστια ποικιλία σε πολιτισμούς είναι γεγονός. Είμαστε όλοι διαφορετικοί, και ο σεβασμός μιας άλλης κουλτούρας είναι μια έννοια της μόδας αν και αρκετά πρόσφατη στην ιστορία όπως και η έννοια ότι η ανθρωπότητα περιλαμβάνει όλους τους λαούς.
    Τι θα πει όμως να σέβεσαι τον άλλον της διαφορετικής κουλτούρας, του διαφορετικού κάτι από σένα;
    Σίγουρα όχι να βάλεις κατηγορίες, όπως ανώτερος-κατώτερος, έξυπνος-κουτός, καθαρός-βρώμικος, εκλεπτυσμένος-αγροίκος κτλ. Αυτό δεν είναι σεβασμός, στην καλύτερη περίπτωση είναι μόνο ανοχή. Είσαι διαφορετικός, δεν σε πάω, αν και δεν σε ξέρω, και κάτσε μακριά μου. Σ’ αυτή την εσκεμμένη τύφλωση χάνεται ο πολιτισμικός πλούτος και ακολουθεί αναπόφευκτα η κατάποση του ενός από τον άλλον και η εξομοίωση. Αντίθετα, αν ο σεβασμός σημαίνει συνάντηση με τον άλλον, τότε ο πλούτος του καθενός εμφανίζεται και κάτι πρωτότυπο επιτρέπεται να συμβεί (η φωτιά που έλεγα).
    Μ’ αυτό το σκεπτικό, βρίσκω πιο ενδιαφέρον να τονίζεται η διαφορετικότητα μεταξύ ανθρώπων παρά η ισότητα τους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή