1/2/08

ΣΕ ΜΙΑ ΒΙΤΡΙΝΑ ΜΠΡΟΣΤΑ…

"Escaping criticism" by Pere Borrell del Caso, 1874

Από τον Ηomo habilis, τον δημιουργό, στον Ηomo sapiens sapiens, τον σημερινό και σοφό, περνώντας από τον Homo ergaster, τον τεχνίτη, η γενεαλογία της ανθρώπινης εξέλιξης σηματοδοτείται από διάφορα στάδια που πήραν το όνομα τους είτε από τον τόπο που ανακαλύφθηκαν απολιθώματα, είτε από τις σωματικές ή πολιτισμικές ιδιότητές τους που απορρέανε από αυτά.

Έτσι, ο όρος Homo sapiens consommatus, ο καταναλωτής, ίσως να είναι πιο εύστοχος από αυτό του Homo sapiens sapiens για να χαρακτηρίσει κανείς τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο και ας μπλέκουμε τη βιολογία με τις κοινωνικές επιστήμες…Εγκλωβισμένος σ’ έναν φαύλο κύκλο παραγωγής-κατανάλωσης φαινομενικά χωρίς δυνατότητα διακοπής, ο σημερινός άνθρωπος έχει παγιδέψει την ύπαρξη του και τα όνειρα του σε μια πραγματικότητα ασταμάτητης κατανάλωσης που τον γοητεύει και τον πληγώνει συνάμα, απαιτεί την υποταγή άνευ όρων σ’ αυτήν και αρνείται στην ουσία τον πεπερασμένο χαρακτήρα των διαθέσιμων φυσικών πόρων. Και παραδόξως, ο λόγος γύρω από το θέμα κατανάλωση, αν και ειπωμένος χίλιες φορές, παραμένει πιο επίκαιρος από ποτέ…

Βρισκόμαστε μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης. Από την μια, έχουμε όλο τον προβληματισμό γύρω από την αειφόρο ανάπτυξη, που αποσκοπεί σε επιλογές βιώσιμες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον σε παγκόσμιο επίπεδο και διαχρονικά. Οι κλιματικές αλλαγές που δεν αμφισβητούνται πλέον και με τις συνέπειες τους έξω από την πόρτα μας έρχονται να δέσουν την συζήτηση αυτή: τα επιστημονικά δεδομένα αναδεικνύουν την ανθρώπινη παρέμβαση ως η κύρια αιτία δημιουργίας του προβλήματος αυτού. Η ανάγκη ριζικής αναθεώρησης του τρόπου αλλά και του πόσο καταναλώνουμε τίθεται επιτακτικά για να δοθεί άλλη τροπή στα πράγματα. «Τρώτε» βιολογικά αν θέλετε, βάλετε λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας παντού, αψηφήστε τους δρόμους παίρνοντας το ποδήλατο, ανακυκλώστε, καλά όλα, αλλά καταναλώστε λιγότερο, είναι και εκεί το κλειδί.

Η δεύτερη απειλή έχει να κάνει με τον διαρκή πειρασμό αγοράς στον οποίο βρισκόμαστε, από την ακατάπαυστη εμφάνιση πληθώρας καινούργιων προϊόντων, που όλο έρχονται να ερεθίσουν την όρεξη μας και να εκπληρώσουν εικονικές και νέες ανάγκες μας. Και πλέον μιλάμε περισσότερο για το τι δεν παρέχει ένα προϊόν παρά για το τι έχει…

Ακόμα και οι βιολογικές επιστήμες βρίσκονται σύμμαχοι αυτής της προσπάθειας, όπως παρατηρείται με την ανάπτυξη με δειλά βήματα και μυστικοπάθεια, ενός καινούργιου κλάδου της νευρολογίας, το λεγόμενο νευρομάρκετινγκ. Εκεί, η επιστημονική προσέγγιση στηρίζεται στο ότι ο εγκέφαλος διεγείρεται με συγκεκριμένες «διαδρομές επιβράβευσης» ανάλογα με τη σκέψη «καλό», «κακό» κτλ που γίνεται. Και αυτές οι διαδρομές μπορούν να αξιολογηθούν επιστημονικά με τεχνολογίες σάρωσης του εγκεφάλου ή ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα που χρησιμοποιούνται συνήθως για ιατρικούς σκοπούς. Έτσι, οι πολύ-αισθητηριακοί παράμετροι που επηρεάζουν τις επιλογές ενός καταναλωτή για ένα συγκεκριμένο προϊόν αξιολογούνται πιο «επιστημονικά», ώστε να προσαρμοστεί καλύτερα η διαφημιστική καμπάνια του αλλά ακόμα και ο σχεδιασμός του προϊόντος.

Και πηγαίνω τον προβληματισμό σ’ άλλο επίπεδο και στην εξής ερώτηση: τι είναι αυτό που μας σπρώχνει σ’ αυτή την αχόρταγη κούρσα απόκτησης αγαθών όπου κάθε προσπάθεια συγκράτησης καταλήγει στο κενό, όπως οι υποσχέσεις μας να σταματήσουμε το κάπνισμα ή τα γλυκά; Γιατί δεν διαθέτουμε αρκετή αυτοπειθαρχία για να αντισταθούμε ή τουλάχιστον να αναρωτηθούμε τι κάνουμε, και τι επιλέγουμε; Δεν θα αγοράσω χαρτί τουαλέτας γκοφρέ, τριπλού πάχους, με άρωμα, σχεδιάκια κτλ αλλά απλό…

Η απάντηση είναι εδώ μπροστά στη μύτη μας: ο κόσμος που φτιάξαμε, καλλιεργεί περισσότερο το φαίνεσθε αντί του είναι, προσφέρει σε αφθονία τις διάφορες εξηγήσεις, αλλά φειδωλά παρέχει κάτι που μας χορταίνει και αναζητάμε βαθιά μέσα μας, το νόημα των πραγμάτων δηλαδή. Και ψάχνοντας σταθερά για το νόημα των πράξεών μας, θα βγούμε από την βαβούρα και παραζάλη της κατανάλωσης, και θα αποκτήσουμε πάλι άποψη και δικαίωμα επιλογής και εν τέλει περισσότερη ελευθερία. Από Homo sapiens consοmmatus μπορούμε να εξελιχθούμε σε Homo sapiens eklecticus;

12 σχόλια:

  1. Είναι αστείο...όταν μιλάει κάποιος για τον καταναλωτισμό,μου φαίνεται πάντα ότι είναι σαν να μιλάει ναρκομανής περί ναρκωτικών.Κι εγώ είμαι ένας από αυτούς.Βέβαια αν με ρωτήσει κάποιος θα πω ότι δεν είμαι (υπερ)καυαναλωτής...(άρνηση), αλλά αν το σκεφτώ αποστασιοποιημένα υπάρχει πολύ άχρηστη σαβούρα που φέρεται σε τροχιά γύρω από το Εγώ μας.

    Μας λείπουν πολλά και αγοράζουμε σαν τρελοί, τρώμε,πίνουμε,καπνίζουμε σαν να μην υπάρχει το αύριο.Ίσως νομίζουμε ότι έτσι ζούμε αλλά στην ουσία μάλλον φοβόμαστε που ζούμε.

    Άψογο άρθρο

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Στην επιστήμη... την πηγή της ιδέας ενός άρθρου ...τν αναφέρουμε είτε ως βιβλιογραφία είτε πιο ..άμεσα!
    Τρανταχτή εξαίρεση, οι Watson and Crick που έκλεψαν τα πειράματα της Franklin...

    στη λογοτεχνία ή στο πάλι blogging...δεν χρειάζεται να αναφέρουμε ούτε πηγές, ούτε καν τους ανθρώπους που μας έδωσαν την ιδέα...

    Εύγε, pHd για το πανέμορφο κείμενό σου σε μία όχι και τόσο ...δικιά σου ιδέα...

    Ευχαριστώ που το ανέβασες στο δίκτυο...για να μπορώ να το αναφέρω στις ...παραπομπές μου >-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. @izabet.
    Η συνεισφορά σου σ’ αυτό το άρθρο περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στις εξής λέξεις «Homo consumiens + καταναλωτική συνείδηση». Αν θεωρείς ότι αυτό δικαιολογεί να σου κάνω ειδική παραπομπή, λυπάμαι αλλά δεν το βλέπω έτσι. Οι λέξεις αυτές λειτούργησαν ως πηγή έμπνευσης για μένα, ναι, όπως χίλια άλλα πράγματα πριν και γράφω ότι γράφω. Δεν νομίζω ότι επιτρέπεται να θίγεις την ηθική και την δεοντολογία μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αγαπητέ ΒιοΛόγε,
    Συγγνώμη αν παράβλεψα τη σειρά προτεραιότητας για να σου απαντήσω…Βεβαίως και δεν είναι ότι υποτιμώ το σχόλιο σου και το ξέρεις.

    Συμφωνώ με αυτά που λες, αλλά θέλω να τα πω με τον τρόπο μου.

    Δε βγάζω την ουρά μου από το παιχνίδι κατανάλωσης…σε τέτοια κοινωνία της αφθονίας μεγάλωσα και ζω. Απλός, προσπαθώ, όποτε μπορώ, να αναρωτηθώ για την αξία και το σκοπό των πράξεων μου. Μικρά βήματα εξάλλου μπορούν να σε ταρακουνήσουν και να σε βγάλουν από την αποχαύνωση.

    Το κυνήγι της ουσίας είναι ο σκοπός και το πετυχαίνεις θέτοντας ερωτήματα στον εαυτό σου και νομίζω ότι αυτό είναι πιο σημαντικό από το να βρεις τις καλύτερες δυνατές απαντήσεις, και αν υπάρχουν...

    Την καλημέρα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @phd

    "-)))

    πραγματικά με έκανες να υπομειδιάσω με το κακεντρεχές σου, τουλάχιστον, σχόλιο...

    εγώ δεν μίλησα να μου κάνεις παραπομπή και δεν μίλησα καν για την ηθική σου και τη δεοντολογία σου,
    δικές σου είναι και να τις χαίρεσαι!
    αλλά το όλο κείμενο ...σε αυτές τις δύο λέξεις βασίζεται!!! αυτές που λες στο σχόλιο σου και ΔΕΝ είναι δικές σου !!!

    άρα μην μου κάνεις και μαθήματα δεοντολογίας από πάνω!!!
    δεν νομίζεις ότι κατέβασες τον πήχυ ΣΟΥ αρκετά???
    και πάνω από όλα μην τσαντιζεσαι! δεν σου πάει! και δεν το κατέχεις το τσαντισμένο στυλ!


    καλή συνέχεια έμπνευσης!

    απλά ...μια συμβουλή

    γίνε λίγο πιο πολιτική στη θεματολογία σου,
    παιδιά πεθαίνουν εκεί έξω...

    c u next life


    κρίμα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Είχα σκεφτεί κι εγώ να γράψω για τον Homo sapiens consommatus/consumer etc etc προ μισού χρόνου, αλλά από ότι φαίνεται ευτυχώς δεν το έκανα γιατί θα απεδείκνυα ότι η έμπνευση προκύπτει πάντα από παρθενογένεση.

    Κύριε λέκτορα μήπως πρέπει να κυνηγήσετε και αυτούς που παραθέτω καθώς και άλλους άπειρους ανθρώπους που σας έκλεψαν την έμπνευση τηλεπαθητικά, με σήματα Μορς ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο?Να κατοχυρώσετε πνευματικά δικαιώματα, να ζητήσετε παραπομπές και γιατί όχι να κάνετε και καμία μύνηση.

    Χαίρομαι που πολεμάτε κατά της φτώχιας, της αδικίας και του πολέμου με δύο κλικ.Είμαι περήφανος για εσάς. Το τελευταίο λινκ είναι ελληνικό...και στην πορεία βαρέθηκα να ψάχνω για την πρωτόλειά σας έμπνευση.

    klik


    klik


    klik


    klik


    klik

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Δε ξέρω ποιος τσαντίζεται περισσότερο εδώ πέρα…

    Για να κλείσουμε ένα θέμα που δε μας βγάζει πουθενά γιατί μιλάμε άλλη γλώσσα, αλλά προπαντός γιατί δε σέβεσαι ούτε εμένα ούτε το χώρο που σε φιλοξενεί, να ξέρεις ότι η ηθική μου υποχρέωση απέναντι σου είναι τόση όση είναι αυτή που έχω προς τα καταστήματα Μαρινόπουλου με τα διαφορά είδη χαρτιού τουαλέτας που αναφέρω στο κείμενο. Και ναι, θα σου κάνω μάθημα δεοντολογίας και ηθικής (όπως και έκανα στη πράξη) εφόσον είχες το θράσος να θες να βάλεις το όνομα σου σ’ ένα κείμενο με συμμετοχή μηδενική … και συνέχισες εδώ πέρα στο ίδιο πνεύμα…

    Κράτα τις συμβουλές και τις παροτρύνσεις σου για όποιον θέλει να τις ακούσει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @biologos

    many thanx for the links!especially the last one...which comes around my corner...

    I wish I had your real name so I could refer to it when I publish my next book...

    what a pity to ...abuse people under nicknames...
    keep doing it !
    if it makes you feel Important...


    but actually
    you are sad biologists...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Κύριε Λέκτορα χαίρομαι για την πνευματική σας ωριμότητα και οφείλω να σας πω ότι δεν υπάρχουν ούτε δόγματα, ούτε αυθεντίες αν αυτό λέει κάτι στο Εγώ σας...και βιβλία ξέρει κι ο Λιακόπουλος και γράφει.

    Και αυτό με την ανωνυμία του ίντερνετ και τα συναφή ας το προσέχατε πριν μάθετε για αυτό το θαυμαστό κόσμο.Καλως ήρθατε!

    Μην μας θίγετε άλλο τη νοημοσύνη κύριε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. ανώνυμε Βιολόγε
    ποιο πράγμα σας θίγω;
    αν έχετε τοιαύτη...να την χαίρεστε...
    εσείς και τα πολυσήμαντα project σας...

    Για την ανωνυμία, δεν κατάλαβες τι εννοούσα... γιατί μπαίνεις στον κόπο να απαντήσεις λοιπόν;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. σκεφτηκα να ενημερωθω για κατι που με ενδιαφερει και ταραχτηκα με τα σχολια ...και εγω που νομισα οτι αρχισα ομορφα τη μερα μου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Μην ταράζεσαι...περασμένα ξεχασμένα ...και αυτά συμβαίνουν, ιδίως στο ίντερνετ. Να έχεις ένα καλό βράδυ, :).

    ΑπάντησηΔιαγραφή